آشنایی با شیمی درمانی و تصورات غلط از آن

• توسط : محبوبه خاوری
• در : ۱۳۹۹-۰۲-۱۶
• در : اخبار پزشکی

شیمی درمانی یا Chemotherapy  نوعی از درمان سرطان است که از مواد شیمیایی برای از بین بردن سلولهای مضر سرطانی و جلوگیری از تولید مثل آن ها استفاده می کند. دکتر Deanna Attai، استادیار جراحی در دانشگاه کالیفرنیا لس آنجلس می گوید: “شیمی درمانی امروزه به یکی از اصلی ترین روش های درمان سرطان تبدیل شده است و به شدت نیز در حال گسترش است. شیمی درمانی در کنار سایر روش های درمان می تواند به افزایش سرعت درمان سرطان کمک کند و یا از گسترش آن جلوگیری نماید.”
در این مقاله می خواهیم بدانیم که شیمی درمانی چیست ؛ چگونه ایجاد شده است؛ عوارض شیمی درمانی چیست و به طور خلاصه همه آن چه که لازم است راجع به آن بدانید را خواهید آموخت.

چه کسی شیمی درمانی را کشف کرد؟

شاید جنگ تنها نکته ارزنده ای که برای بشر داشت که البته آن هم به صورت تصادفی رخ داد؛ کشف شیمی درمانی بود! بله یکی از ارمغان های مثبت جنگ جهانی دوم کشف شدن اتفاقی شیمی درمانی آن هم در جریان تحقیقات در مورد اثرات گاز خردل مسموم بود.

دکتر آلفرد گلیمن ( شیمی درمانی چیست – عوارض شیمی درمانی چیست )

در سال ۱۹۴۲ که ایالات متحده آرام آرام بادبان می افراشت که وارد جنگ شود دکتر آلفرد گیلمن Alfred Gilman و دکتر لوئیس گودمن Louis Goodman که هر دو از متخصصان دانشگاه ییل بودند ماموریت یافتند که پادزهری را برای اثرات سمی خردل که قبل از آن و در جریان جنگ جهانی اول قربانی های زیادی گرفته بود؛ پیدا کنند.
براساس گزارش سال ۲۰۰۱ منتشر شده در مجله زیست شناسی و پزشکی ییل، گاز خردلی که در جریان جنگ جهانی اول، مسئول مرگ بیش از ۹۱۰۰۰ سرباز بود و بیش از ۱٫۲ میلیون نفر دیگر را نیز بیمار کرده بود.

جنگ جهانی اول و سربازانی که برای جلوگیری از استشاق گاز خردل از ماسک ضد گاز استفاده کرده اند ( شیمی درمانی چیست – عوارض شیمی درمانی چیست )

گودمن و گیلمن شروع به کار کردند؛ آزمایشات اولیه روی خرگوش ها نشان داد گاز خردل باعث از بین رفتن گلبولهای سفید، که سلول های اصلی سیستم ایمنی بدن هستند می شود. این نتیجه گیلمن و گودمن را به یک سوال بزرگ رساند : ” آیا می توان از گاز خردل برای مقابله با انواع دیگری از دشمنان استفاده كرد؟ ”

بیشتر بخوانید : بیماری نوروبلاستوما علل، علائم و درمان آن

منظور این دو دانشمند از نوع دیگر دشمنان البته سرطان و نوع مشخص آن یعنی سرطان خون بود. پس از تأیید اینکه گاز خردل می تواند سرطان خون در موش ها از بین ببرد؛ آن ها تصمیم گرفتند این فرضیه را در انسان نیز آزمایش کنند.

اولین بیمار انسانی آنها فردی بود به نام J.D. یک مهاجر لهستانی بود و از سرطان لنفاوی رنج می برد – سرطان سیستم لنفاوی سلول های سفید خون را حمل می کند و به سایر روش های درمانی از جمله پرتودرمانی پاسخ نمی دهد – شیمی درمانی با گاز خردل آغاز شد و ابتدا به نظر می رسید كه تومورهای J.D كاهش پیدا می کنند اما این عمل فاقد عوارض جانبی نبود و J.D. نگون بخت دچار خونریزی گسترده و عفونت های استخوانی شد و بعد از سه ماه از دنیا رفت. اما نتیجه اولیه اثر مثبت گاز خردل را بر درمان این نوع از سرطان نشان داده بود و این تازه آغاز کار بود.

شیمی درمانی چیست – عوارض شیمی درمانی چیست

از زمان اولین درمان شیمیایی، تحقیقات گسترده ای صورت گرفت که به ایجاد مجموعه ای از داروهای شیمی درمانی دیگر که ایمن تر، مؤثرتر و دارای عوارض جانبی کمتری نسبت به پیش سازهای خود هستند؛ منجر شد. این داروها شامل عوامل آلکیله کننده و آنتی بیوتیک های ضد توموری هستند که هر دو با آسیب رساندن به DNA سلول ها کار می کنند تا سلول ها از تکثیر جلوگیری کنند. به گفته انجمن سرطان آمریکا (ACS) ، داروهای دیگر شامل مهارکننده های توپوایزومراز topoisomerase و مهارکننده های میتوزیک هستند که با دخالت آنزیم ها یا پروتئین هایی که واکنش های لازم برای تقسیم سلولی و تولید مثل را ایجاد می کنند، کار می کنند. به گفته انستیتوی ملی بهداشت آمریکا، هر دارویی که به بیمار داده می شود، بستگی به نوع سرطان و شدت آن انتخاب می شود.

شیمی درمانی، پرتو درمانی نیست! (تفاوت های شیمی درمانی و پرتو درمانی در درمان سرطان)

اغلب یک تصور اشتباه و فراگیر وجود دارد که تصور می شود شیمی درمانی همان پرتودرمانی Radiotherapy است در حالی که این دو روش درمانی بسیار متفاوت هستند. شیمی درمانی بر روی تمام بدن اعمال می شود در حالی که پرتودرمانی بیشتر با عمل جراحی با درمان مناطق خاصی از بدن – و نه همه آن – صورت می پذیرد.

پرتودرمانی ( شیمی درمانی چیست – عوارض شیمی درمانی چیست )

از آنجا که شیمی درمانی به طور کلی بر روی کلیه بدن عمل اثر می گذارد، لذا در درمان سرطان های شایع در حال گسترش موثر است. هنگامی که سلول های سرطانی از یک ناحیه از بدن فرار کرده و از طریق جریان خون مهاجرت می کنند؛، شیمی درمانی می تواند این سلول ها را  درحال منتشر شدن در سایر نقاط هستند؛ بکشد. اما یک درمان موضعی تر مانند پرتودرمانی یا سایر روشهای درمانی مانند ممکن است نتوانند از پس سلول های سرکش سرطانی بر بیایند.

هدف از شیمی درمانی چیست؟

هدف از شیمی درمانی این است که داروی [شیمی درمانی] در کل جریان خون قرار گیرد تا در صورت وجود سلول های سرطانی در کمین آن که هنوز فعالیت جدی خود را شروع نکرده اند و تجمع سایر رفقای کوچکشان در کنار هم آن ها را از بین ببرند.

بیشتر بخوانید : سرطان پروستات، علائم و درمان آن

شیمی درمانی به چه صورت انجام می شود؟

در شیمی درمانی بیماران تجویز شیمی درمانی ممکن است داروهایی را به از طریق قطره داخل وریدی (IV) ، تزریق یا خوراکی (به صورت قرص ، کپسول یا مایع) دریافت کنند.

تزریق IV تا چند ساعت طول می کشد ، اما روند دریافت شیمی درمانی معمولاً دردناک نیست. به گزارش ACS، با توجه به شیمی درمانی از طریق مصرف دارو، از آنجا که بیمار این کار را در خانه انجام می دهد، پیروی از دستورالعمل های لازم برای استفاده از چنین داروهای قوی ای شدیداً ضروری است که در برخی از آن ها شخص بیمار یا کسی که به دارو ها دست می زند باید حتماً از دستکش استفاده کند.
یکی از مهم ترین و حیاتی ترین نکات برای بیمارانی که شیمی درمانی انجام می دهند و دارو برای آن ها تجویز شده است این که دقیقاً دارو ها را طبق تجویز و توصیه ای که به آن ها شده است مصرف نمایند. “دوز شیمی درمانی خوراکی به گونه ای تنظیم شده است که همان سطح دارو در بدن شما باقی بماند تا سلولهای سرطانی را از بین ببرد. عدم استفاده از روش صحیح شیمی درمانی شما می تواند بر چگونگی عملکرد آن تأثیر بگذارد.”

شیمی درمانی چیست – عوارض شیمی درمانی چیست

عوارض شیمی درمانی چیست ؟

در شیمی درمانی از طریق مصرف دارو، مصرف دارو هایی که جهت شیمی درمانی تجویز شده است ممکن است با عوارضی چون دندان درد همراه باشد. در دیگر موارد به عنوان مثال، بیماران به دلیل نوروپاتی یا آسیب عصبی ناشی از داروهای شیمی درمانی، اغلب دچار ضعف و درد در اندام خود می شوند. بیماران گاهی اوقات درد استخوان را گزارش می دهند، نه به دلیل شیمی درمانی بلکه به دلیل بیماری نئوپوژنی. یک دارویی که گاهی به طور همزمان با شیمی درمانی تجویز می شود برای کمک به تحریک رشد مجدد مغز استخوان و در نتیجه تولید گلبول های سفید است که می تواند در طول شیمی درمانی تخلیه شود موثر خواهد بود.

عوارض جانبی هم برای شیمی درمانی از طریق مصرف دارو و هم شیمی درمانی IV (تزریق دارو) وجود دارد؛ از آن جا که شیمی درمانی سلول های سرطانی را مورد هدف قرار می دهد؛ امکان این که به سایر سلول های سالم بدن آسیب بزند ینز وجود دارد. سلول هایی که به سرعت تقسیم می شوند به ویژه در شیمی درمانی آسیب پذیر هستند. در بعضی از بیماران ، شیمی درمانی به ریزش مو منجر می شود زیرا سلول های موجود در فولیکول های مو، که به طور طبیعی هر چند روز یک بار دیگر بازسازی می شوند از بین می روند. سلول های دیگر که به سرعت تقسیم می شوند شامل سلولهای روده ، گلبول های سفید، جوانه های پوستی و سلول های چشایی و غیره نیز ممکن است در جریان شیمی درمانی از بین بروند. حمله شیمی درمانی به این نواحی بدن ممکن است؛ باعث حالت تهوع، تضعیف سیستم ایمنی بدن، ترک خوردن پوست و تغییر حس چشایی می شود.

شیمی درمانی چیست – عوارض شیمی درمانی چیست

آیا عوارض جانبی شیمی درمانی تا آخر عمر باقی می ماند؟

طبق گزارش انجمن سرطان آمریکا، عوارض جانبی شیمی درمانی در بیشتر بیماران در طول چند هفته و یا چند ماه از بین می روند و باقی نمی مانند. طی سه تا شش ماه پس از درمان، موهای بدن مجدداً روند رشد طبیعی پیدا خواهند کرد. تا زمانی که شیمی درمانی ادامه دارد برای کاهش اثرات جانبی آن می توان با پزشک معالج در ارتباط بود و از او خواست که برای رفع این عوارض کمک کند. پزشکان می توانند برای کمک به برخی از عوارض جانبی مانند تهوع ، داروهای اضافی را تجویز کنند. البته این درست نیست که همه عوارض از بین بروند زیرا این امر روند شیمی درمانی را تحت الشعاع قرار می دهد.

آیا همه شیمی درمانی ها عوارض دارند؟

شیمی درمانی همیشه عوارض جانبی ندارد. برای برخی از سرطانها، به ویژه آنهایی که به سرعت گسترش نمی یابند، احتمال اینکه شیمی درمانی عوارض برای بیمار داشته باشد بسیار اندک است.

شیمی درمانی چیست – عوارض شیمی درمانی چیست

آیا شیمی درمانی واقعاً ارزش امتحان کردن برای بیماران سرطانی را دارد؟

مراجعه به اولین معالجه شیمی درمانی ممکن است ترسناک باشد! ترسیدن طبیعی است اما بیماران باید داشته باشند که همه تجربیات شیمی درمانی یکسان نیستند و تنها به دلیل که یک شخص دیگر از شیمی درمانی تجربه خوبی نداشته نمی توان نتیجه گرفت که همین اتفاق دقیقاً برای شما هم رخ دهد و فراموش نکنید که مهم جان شما و زندگی شماست.

حفظ ارتباط آزاد با تیم پزشکان می تواند به بیماران در کاهش برخی از این عدم اطمینان ها و ترس ها کمک کند. اولین گام برای غلبه بر ترس از شیمی درمانی ممکن است برای بیماران با این سؤال شروع شود که چرا به شیمی درمانی نیاز دارند.

به طور کلی، درمان سرطان به سمت استفاده از روشهای درمانی هدفمند تر پیش می رود ، این یعنی هدف قرار دادن سلول های سرطانی خاص و جلوگیری از آسیب رساندن به سلول های سالم است. برخی از این روش های درمانی قادر به تشخیص ساختارهای مولکولی یا جه شهای ژنتیکی اند که مختص سلولهای توموری خاص هستند.