اسید لاکتیک چیست و از کجا می آید؟

• توسط : محبوبه خاوری
• در : ۱۳۹۹-۰۲-۲۰
• در : اخبار پزشکی

اسید لاکتیک Lactic acid، یا لاکتات lactate، یک محصول جانبی شیمیایی تنفس غیر هوازی است – فرآیندی که سلول ها انرژی خود را بدون نیاز به اکسیژن در اطراف تولید می کنند – اسید لاکتیک توسط باکتری های موجود در ماست یا باکتری های روده نیز قابل تولید است. علاوه بر این اسید لاکتیک در خون ما نیز وجود دارد و توسط ماهیچه ها و گلبول های قرمز ذخیره می شود. همراه ما باشید تا ببینیم که اسید لاکتیک چیست و از کجا می آید.

مایکل گلیسون Michael Gleeson، استاد شیمی دانشگاه لوفبورو انگلستان در کتاب خود “بخورید، حرکت کنید، بخوابید، تکرار کنید ” درباره اسید لاکتیک نوشته است که : ” اسید لاکتیک همیشه در زمینه ورزش به صورت موضوعی منفی تلقی می شود ” اما بر خلاف شهرت منفی اسید لاکتیک، این ماده همواره در بدن ما حضور دارد و البته این حضور مدام هیچ ضرری برای بدن ما نداشته است و ندارد؛ گرچه هنگامی که ورزش می کنیم غلظت اسید لاکتیک در بدن ما افزایش می یابد اما به محض این که کمی استراحت کنیم؛ این مقدار به سطح عادی بر می گردد و حتی به انرژی تبدیل می شود که بدن ما بعداً از آن استفاده می کند.

ماهیچه ها چگونه اسید لاکتیک تولید می کنند

در بیشتر روزها بدن ما انرژی هوازی را می سوزاند – یعنی در صورت وجود اکسیژن. بخشی از آن انرژی از قند حاصل می شود، که سلول های ماهیچه ای ما در یک سری از واکنش های شیمیایی به نام گلیکولیز آن را ایجاد می نمایند. (علاوه بر این ما بخشی از انرژی خود را از چربی هایی ذخیره شده در بدنمان به دست می آوریم که البته موضوع جداگانه ای است).محصول نهایی گلیکولیز پیرووات pyruvate است. پیرووات ماده شیمیایی است که بدن از آن برای تولید انرژی بیشتری استفاده می کند. اما خب انرژی را می توان از پیروات – فقط با حضور اکسیژن – نیز برداشت کرد که در حین ورزش به سختی تغییر می کند.

اسید لاکتیک چیست و از کجا می آید

وقتی شروع به فعالیت می کنید؛ ماهیچه های شما شروع به کار می کنند و هر چه کار شما سخت تر باشد انرژی بیشتری نیز مورد نیاز خواهد بود. خوشبختانه عضلات ما تقویت کننده توربو دارند که به آن fast-twitch muscle یا چرخش سریع عضله می گویند که بر خلاف سایر عضلات که به صورت رومزه استفاده می شوند؛ عضلات fast-twitch یا چرخش سریع می توانند انرژی بسیار زیادی را تولید کنند و این کار را حتی از طریق غیر هوازی انجام می دهند. ماهیچه های چرخش سریع علاوه بر توانایی گلیکولیز برای تولید انرژی را نیز دارند اما از برداشت انرژی از پیرووات – فرایندی که اکسیژن مصرف می کند – صرف نظر می کنند. در عوض، پیرووات به یک محصول غیر مفید که همان اسید لاکتیک است تبدیل شده و در جریان خون رها می شود.

این یک تصور غلط است که سلول های ماهیچه ای هنگامی که نتوانند اکسیژن کافی دریافت کنند، اسید لاکتیک تولید می کنند. این صحیح نیست ماهیچه های شما اکسیژن زیادی می گیرند. اما در شرایط متفاوت نتجه کمی متفاوت خواهد بود و این شرایط زمانی است که عضلات نیاز دارند انرژی بسیار زیادی را تولید نمایند و لازم است که این میزان از انرژی را در کم ترین زمان ممکن تولید نمایند. در چنین شرایطی به صورت غیر هوازی شروع به تغییر می کنند.

اسید لاکتیک چیست و از کجا می آید

منابع دیگر اسید لاکتیک

سلول های ماهیچه ای تنها منابع اسید لاکتیک نیستند. براساس متن آنلاین آناتومی و فیزیولوژی منتشر شده توسط دانشگاه ایالتی اورگان ، گلبول های قرمز نیز به دلیل گشت و گذار متعدد در بدن اسید لاکتیک تولید می کند.

بسیاری از گونه های باکتری نیز تنفس غیر هوازی دارند و اسید لاکتیک را به عنوان یک پسماند در فرآیند تنفس غیر هوازی تولید می نمایند. براساس بررسی منتشر شده در مجله میکروبیولوژی کاربردی، این گونه ها بین ۰٫۰۱ تا ۸/۸ درصد از روده انسان را تشکیل می دهند. هرچه افراد قند بیشتری مصرف کنند، اسید لاکتیک بیشتری نیز تولید می کنند.

تعدادی باکتری در دهان ما وجود دارد که آن ها نیز اسید لاکتیک تولید می نمایند. براساس مطالعه ای که در در ژورنال Microbiology منتشر شده است، این باکتری ها به دلیل تأثیر اسیدی که بر بزاق دارند برای مینای دندان مضر هستند.

سرانجام اسید لاکتیک معمولاً در محصولات لبنی تخمیر شده، مانند کره، ماست و پنیر نیز وجود دارند. در حقیقت باکتری های موجود در این غذاها از تنفس غیر هوازی برای شکستن لاکتوز – قند شیر – به اسید لاکتیک استفاده می کنند. البته این بدان معنا نیست که اسید لاکتیک خود یک محصول لبنی است اما در تولید برخی از آن ها نقش دارد.

اسید لاکتیک چیست و از کجا می آید

آیا وجود اسید لاکتیک در بدن باعث ایجاد درد می شود؟

برخی تصور می کنند که آزاد شدن اسید لاکتیک در عضلات پس از ورزش سبب درد در آن ها می شود. اما خیالتان راحت باشد! اسید لاکتیک به هیچ وجه سبب درد عضلات شما پس از بلند کردن وزنه های سنگین در باشگاه نیستند!
اسید لاکتیک توسط کبد و قلب فرآوری می شود. کبد آن را به قند تبدیل می کند و قلب آن را به پیرووات تبدیل می نماید؛ در حین ورزش، غلظت اسید لاکتیک در بدن افزایش می یابد اما  به محض اینکه ما ورزش را تمام کردیم ، غلظت اسید لاکتیک به حالت عادی باز می گردد.

اسید لاکتیک چیست و از کجا می آید

درد عضلانی بعد از ورزش بیشتر مربوط به آسیب بافتی و التهاب است. ورزش سخت از نظر جسمی ماهیچه های شما را تجزیه می کند و همین هم دلیل درد آن ها بعد از انجام ورزش است و این موضوع هیچ ارتباطی با اسید لاکتیک ندارد.