عصب واگ و تحریک آن

• توسط : محبوبه خاوری
• در : ۱۳۹۹-۰۲-۳۱
• در : اخبار پزشکی سلامت روان سلامت عمومی

عصب واگ vagus nerve به عنوان یک شاه راه ارتباطی عصبی به حمل اطلاعات بین مغز و اندام های داخلی و کنترل پاسخ بدن در مواقع استراحت و آرامش می پردازد. این عصب از ساقه مغز آغاز می شود و در جهت های مختلف به سمت گردن و نیم تنه پیش می رود و در این بخش ها وظایفی چون حمل اطلاعات حسی از سطح پوست گوش را بر عهده دارد. علاوه بر این، عصب واگ فعالیت هایی چون بلع غذا و صحبت کردن را نیز کنترل می کند و در ایمنی بدن نقش عمده ای دارد. همراه ما باشید تا بدانیم عصب واگ چیست و آسیب به عصب واگ چه نشانه هایی دارد.

به گفته دایره المعارف بریتانیکا، عصب واگ دهمین عصب از دوازده عصبی است که مستقیماً از مغز ریشه می گیرد. گرچه اکثر افراد فکر می کنند که یک عصب واگ وجود دارد اما در حقیقت دو عصب واگ وجود دارد که یکی از سمت چپ و دیگری از سمت راست اوپلونگاتای ساقه مغز شروع می شود.

عصب واگ چیست – آسیب به عصب واگ

لغت واگ یک لغت لاتین است و بر اساس دیکشنری مریام وبستر به معنای سیار و سرگردان است. عصب واگ بزرگترین و گسترده ترین شاخه عصب جمجمه محسوب می شود.
عصب واگ از طریق انشعاب در بدن کنترل اصلی را برای تقسیم پاراسمپاتیک سیستم عصبی فراهم می کند. هنگامی که بدن در معرض استرس نیست ، عصب واگ دستوراتی را ارسال می کند که ضربان قلب و تنفس را کند می کند و هضم را افزایش می دهد و البته در مواقع استرس ، کنترل به سمت سیستم سمپاتیک تغییر می کند که تأثیر متضادی را به همراه دارد.

عصب واگ سیگنالهای حسی را از اندام های داخلی به مغز نیز منتقل می کند و به مغز این امکان را می دهد تا عملکرد اعضای بدن را پیگیری کند.

بیشتر بخوانید : سندرم استکهلم چیست؟

عصب واگ محور مغز و روده

محور مغز و روده
بخش بزرگی از عصب واگ به دستگاه گوارش گسترش می یابد. حدود ۱۰٪ تا ۲۰٪ از سلولهای عصبی واگ که با دستگاه گوارش متصل می شوند، دستوراتی را از مغز ارسال می کنند تا بتوانند ماهیچه هایی را که از طریق روده مواد غذایی را منتقل می کنند؛ کنترل کنند. سپس حرکت این عضلات آن توسط یک سیستم عصبی مجزا تعبیه شده در دیواره های دستگاه گوارش کنترل می شود.

عصب واگ چیست – آسیب به عصب واگ

۸۰ تا ۹۰ درصد باقی مانده از نورون ها اطلاعات حسی را از معده و روده ها به مغز منتقل می کنند. این خط ارتباطی بین مغز و دستگاه گوارش را محور مغز و روده می نامند که باعث می شود مغز از وضعیت انقباض عضلات ، سرعت عبور مواد غذایی از روده و احساس گرسنگی یا احساس سیری آگاه شود.
یک مطالعه ۲۰۱۷ که در ژورنال Internal Medicine  منتشر شد، نشان داد که عصب واگ به قدری با دستگاه گوارش در هم تنیده است که تحریک عصب می تواند سندرم روده تحریک پذیر را بهبود بخشد.

در دهه های اخیر، بسیاری از محققان دریافتند که این محور روده مغز همتای دیگری دارد که همان باکتری هایی هستند که در داهل روده ها زندگی می کنند. براساس بررسی سال ۲۰۱۴ که در مجله Advances in Experimental Medicine and Biology منتشر شده است، این میکروبیوم از طریق عصب واگ با مغز ارتباط برقرار می کند که نه تنها در مصرف مواد غذایی بلکه در پاسخ به خلق و خو و التهاب نیز مؤثر است. بخش عمده ای از تحقیقات موجود نه تنها بر روی انسان که بر روی موجودات دیگر چون موش ها نیز آزمایش شدند. با این وجود نتایج کلیه این آزمایش ها نتایج قابل توجه هستند و نشان می دهند که تغییر در میکروبیوم ممکن است باعث ایجاد تغییر در مغز شود.

درمان به کمک تحرک عصب واگ

گاهی از تحریک عصب واگ برای درمان های پزشکی استفاده می شود؛ تحریک عصب واگ در معالجه موارد صرع که به دارو پاسخ نمی دهند موثر گزارش شده است. برای تحریک عصب واگ جراحان یک الکترود را در اطراف شاخه سمت راست عصب واگ در گردن قرار می دهند که یک باتری در زیر آن قرار دارد. به گفته بنیاد صرع ایالات متحده، موجب تحریک منظم عصب واگ می شود و می تواند در موارد نادر از فعالیت بیش از حد مغز که باعث ایجاد تشنج می شود جلوگیری کند. طبق گفته کلینیک Mayo، اخیراً در اروپا نوع خاصی از تحریک کننده عصب واگ ساخته شده است که نیازی به کاشت از طریق عمل جراحی ندارد.

عصب واگ چیست – آسیب به عصب واگ

درمان بیماری های روانی به کمک تحریک عصب واگ

تحقیقات همچنین نشان داده است که تحریک عصب واگ می تواند برای درمان شرایط روانپزشکی که به دارو پاسخ نمی دهند موثر باشد. سازمان غذا و داروی ایلات متحده آمریکا (FDA) تأثیر مثبت تحریک عصب واگ را برای درمان افسردگی مقاوم به درمان های دیگر و سردردهای خوشه ای تأیید کرده است.
در سال ۲۰۰۸ یک مطالعه در این خصوص صورت گرفت که در مجله Brain Stimulation منتشر شد؛ این مطالعه نشان داد تحریک عصب واگ منجر به بهبود علائم برای بیماران مبتلا به اختلالات اضطرابی مقاوم به درمان مانند اختلال وسواس، اختلال هراس و اختلال استرس پس از ضربه می شود.

به تازگی محققان اخیراً در مورد نقش عصب واگ در معالجه اختلالات التهابی مزمن مانند سپسیس، آسیب ریه، آرتریت روماتوئید (RA) و دیابت تحقیق کرده اند. از آنجا که عصب واگ بر سیستم ایمنی بدن تأثیر می گذارد لذا آسیب به این عصب ممکن است نقشی در خود ایمنی و سایر اختلالات داشته باشد.

بیشتر بخوانید : آشنایی کامل با بیماری ام اس

آسیب به عصب واگ

دانشمندان از مدتها پیش می دانند كه شرایط خاص و مزمن مانند اعتیاد به الکل و ​​دیابت می تواند به اعصاب از جمله عصب واگ آسیب برساند، گرچه دلیل این موضوع و این که چرا چنین مواردی موجب آسیب به عصب واگ می شود؛ هنوز کشف نشده است. افراد مبتلا به دیابت وابسته به انسولین ممکن است در بسیاری از اعصاب دچار نوروپاتی شوند. اگر عصب واگ آسیب دیده باشد ممکن است حالات و علائمی چون: حالت تهوع، نفخ، اسهال و گاستروپارز (که در آن معده خیلی آهسته خالی می شود) به وجود آید. طبق گفته کلینیک Mayo، متأسفانه نوروپاتی دیابتی قابل برگشت نیست.

عصب واگ چیست – آسیب به عصب واگ

اگر عصب واگ در اثر آسیب های جسمی یا رشد تومور آسیب ببیند، ممکن است باعث علائم گوارشی یا کوفتگی، فلج شدن تارهای صوتی و کند شدن ضربان قلب شود. در چندین از جمله مواردی که در سال ۲۰۱۱ به تفصیل در مجله Neurology ارائه شده است در بیماران مبتلا به تومور که در آن ها آسیب عصب واگ بسیار اندک بوده است؛ خوشبختانه عصب واگ، پس از برداشتن تومور قادر به بازسازی مجدد بود.

ارتباط میان عصب واگ و غش کردن چیست؟

در هنگام قرار گرفتن در برابر گرما به مدت طولانی و یا گرمازدگی، ترس های شدید و صحنه های به شدت غافلگیر کننده و هیجانی مثل دیدن خون (برای کسی که از دیدن خون هراس دارد)، شوکه شدن و غیره، فرد ممکن است دچار حالت از حال رفتگی و یا غش شود.

عصب واگ چیست – آسیب به عصب واگ

اثبات شده است که در هنگام غش کردن عصب واگ یک از فاکتورهای تأثیر گذار است و نقش عصب واگ در بیهوشی یا غش کردن اصطلاحاً سنکوپ وازوواگال سنکوپ  vasovagal syncope نامیده می شود که زمانی اتفاق می افتد عصب واگ بیش از حد واکنش نشان می دهد و باعث کاهش شدید و یکباره و فوری ضربان قلب می شود. در چنین حالتی فشار خون افت می کند و با افکت یکباره جریان خون کافی به مغز، فرد لحظه ای هوشیاری خود را از دست می دهد. این حالت زمانی ممکن است موجب بی هوشی فرد نشود که فرد به قرار گرفتن در شرایط هیجانی عادات داشته باشد. سنکوپ وازوواگال نیازی به درمان ندارد.