مشکلات نوجوانی و چگونگی رفتار والدین با نوجوانان

• توسط : جواد کریمی
• در : ۱۳۹۹-۰۳-۰۶
• در : سلامت کودکان

زندگی آرام و خوش کودکی با فرا رسیدن دوران نوجوانی متحول می شود. نوجوانان در این دوره شدیدا دچار نگرانی و اضطراب می باشند، به طوری که نمی توانند جنبه های مختلف شخصیت خویش را به صورتی هماهنگ و قابل قبول سامان دهند. نوجوان در مورد بسیاری از مسائل پیرامون خود دچار شک و تردید می باشد و گاهی اوقات برای رسیدن به اهداف و خواسته های خود با دیگران و حتی والدین خود مخالفت می کند. محیط و فضای خانواده و نحوه ارتباط والدین با آنها در این دوره، در تکامل و شکل گیری شخصیت نوجوان تأثیر به سزایی دارد. عدم رفتار صحیح والدین در این دوره با نوجوانان نه تنها نمی تواند کمکی به استقلال و هویت فکری و معنوی و رشد عاطفی آنها بکند، بلکه جلوی رشد طبیعی و عاطفی آنها را می گیرد و امکان وقوع بسیاری از حوادث ناگوار را برای نوجوانان فراهم می کند.

تغییرات و مشکلات رایج نوجوانان

ارسطو فیلسوف نام آشنای یونانی در رابطه با نوجوانی چنین اظهار داشت: نوجوانان پرشور و آتشی مزاجند و آماده اند که خود را به دست غرایز بسپارند.
در اوایل قرن حاضر نبز ج. استانلی هال، مؤسس انجمن روان شناسی آمریکا، نوجوانی را دوران «طوفان و تنش شدید» و نیز دوران توانایی فوق العاده جسمانی، عقلی و عاطفی می دانست. با توجه به اینکه این دوره، اهمیت قابل توجهی در زندگی آینده و بزرگسالی فرد دارد و بسیاری از انتخابها و تصمیمها در این دوران انجام می‌شوند، پیشگیری از بروز مشکلات و درمان آنها به توجه و تاکید فراوانی نیاز دارد. مهمترین و رایج ترین مشکلات دوران نوجوانی عبارت است از:

• افت تحصیلی: شاید بیش از همه مراحل دیگر در این مرحله افت تحصیلی مشاهده گردد. مسئولین مدارس راهنمایی و والدینی که فرزندانی در مقاطع راهنمایی دارند که با آغاز بلوغ و نوجوانی و تغییرات آن همراه است، معمولا چنین افتی را گزارش می‌کنند.
• چگونگی رفع نیاز جنسی: با توجه به ویژگیهای بلوغ جنسی در این دوران مشکلاتی از این قبیل می‌تواند اتفاق بیافتد. در بین انواع انحرافات جنسی مانند خودارضایی شیوع بیشتری به ویژه در بین پسران دارد.
• بحران هویّت : بدان معنی که سوال‌های متعددی درباره ی مفهوم زندگی، نقش او در این زندگی، مفهوم مرگ و زندگی پس از مرگ و بطور کلی سوال‌هایی نظیر، من کیستم؟ ذهن او را به خود مشغول می‌نماید که باید به آنها پاسخ دهد.

تغییرات و مشکلات رایج نوجوانان

• دوستی با جنس مخالف: به دنبال غلیان هیجانات و عواطف در این دوران از یک طرف و تحولات جنسی از سوی دیگر گرایش به برقراری روابط دوستی با جنس مخالف شیوع فراوانی می‌یابد.
• ترس از آینده: با پیدایش نیازهای جدید در نوجوان و کشش به سوی ارضای نیازهای آنی و مقطعی، آینده در ذهن نوجوان مبهم و دور از دسترس نمایان می شود به طوری که حتی چگونگی تامین اقتصادی و تشکیل خانواده برای خود در آینده و ازدواج و تحصیلات عالی را قله‌هایی دور از دسترس می‌پندارد که دستیابی به آنها برای او بسیار دشوار و در بسیاری از موارد از محالات است.
• انحرافات اجتماعی: با اینکه در بروز انحرافات اجتماعی عوامل مختلفی دخالت دارند، اما شرایط ویژه دوران نوجوانی مثل تمایل به توجه طلبی و استقلال شخصی ، تمایل به عضویت در گروهها و … باعث می‌شود که دوره مستعدی برای آغاز این انحرافات باشد. این انحرافات به صورت فرار از خانه، انواع بزهکاری مثل دزدی، اعتیاد و … دیده می‌شود که اکثر این انحرافات در گروه اتفاق می‌افتد.
• به هم ریختگی ارتباط با دیگران: فشارهای روانی، عاطفی و اجتماعی در این دوران موجب می‌شود که نوجوان با خودش، با خانواده‌اش، با دوستانش و بطور کلی با همه رابطه‌اش بهم می‌خورد و احساس کوچک شمردن خود و حقارت می کند و حالت عصبی در او افزایش می‌یابد.
• شیوع انواع اختلالات در نوجوانی: مانند افسردگی، اضطراب، پرخوری یا بی اشتهایی و…

تغییرات و مشکلات رایج نوجوانان

از دیگر مسائل و مشکلات رایج نوجوانی می توان به افزایش پرخاشگری و تندخویی نسبت یه اعضای خانواده و شک و تردید در مسائل اعتقادی و دینی دانست. در این دوره نوجوان بیشتر در تخیلات خویش به سر می‌برد. از سوی دیگر دوره نوجوانی به نوعی دوره توهمات است. نوجوان خود را بسیار دانا می‌پندارد. مسایل اطراف با شدت هر چه تمامتر بر وی تاثیر می‌گذارند و هر موضوعی هر چند کوچک و بی اهمیت می‌تواند خیلی سریع و شدید وی را عصبانی کند. نوجوان در مورد شغل نیز در تلاطم است. با کسب کمترین اطلاعات در مورد هر کاری به سمت آن گرایش پیدا می‌کند. ممکن است بسیاری از کارها را هم انجام دهد اما در هیچیک ثبات ندارد و در اندک زمانی دلسرد شده و آن را رها می‌کند. در این دوره توجه نوجوان به خودش نیز جلب می‌شود. به ظاهر خود بیشتر توجه می‌کند و اهمیت می‌دهد و دوست دارد مورد توجه و تحسین دیگران قرار گیرد. هم چنین معمولا برای گذر زمان، بیشتر ترجیح می‌دهد در کنار همسالان خود باشد.

چگونگی رفتار والدین با نوجوانان

این روزها دیگر روش‌هایی مانند غُر زدن، تنبیه کردن، موعظه کردن و حق‌السکوت دادن برای تعامل والدین با نوجوانان مؤثر نیست. برای تعامل سازنده با نوجوانان باید روش های را در نظر گرفت که بهتربن نتایج را هم برای والدین و هم برای نوجوان در پی داشته باشد. برخی از موثرترین روش ها به صورت خلاصه در زیر آمده است:

• شیوه نادیده گرفتن، روش توصیه شده در برخورد با نوجوانان است. سعی کنید حتی الامکان بسیاری از رفتارهای وی را نادیده بگیرید، زیرا بازخواست دایم نوجوان، وی را عصبی و پرخاشگر می‌کند.
• اطلاعات خود را از این دوران بالا ببرید و بروز باشید تا بهترین واکنش را به نگرانی‌های فرزندتان نشان دهید. مثلا نوجوانان تغییرات جسمی و ظاهری بسیاری را تجربه می‌کنند و نسبت به این تغییرات بسیار نگران و حساس می‌شوند. در این شرایط شما می‌توانید با تعریف کردن خاطرات دوره نوجوانی خود کمی از نگرانی‌هایش را کاهش داده و رابطه میان‌تان را تقویت کنید.
• در ارتباط با نوجوان خود حتما از خشونت بپرهیزید زیرا باعث از بین رفتن اعتماد به نفس در وی می‌شود و هم ممکن است واکنشهای تند عصبی نوجوان را در پی داشته باشد.
• با نوجوان خود با دستور و تحکم رفتار نکنید. او این رفتار را نمی‌تواند بپذیرد وباعث ایجاد تنش هرچه بیشتر و سردی روابط در خانواده می‌شود
• سعی کنید در مقابل اطرافیان از او تعریف و تمجید کنید. نقاط قوتش را تحسین کنید و بگویید فرزند فوق العاده‌ای دارید. حتی در خلوت خودتان هم نقاط مثبش را بازگو کنید تا بداند شما حواستان به خوبی‌ها و رفتارهای درستش هست.
• سرکوب گر نبودن، تحقیر نکردن و ایراد های پی در پی نگرفتن از نوجوان باعث میشود، نوجوان در هر رفتار جدیدی که قرار گرفت به دلیل سرکوب نشدن، پس از تجربه کوتاهی از آن دور شود و تقریباً بی میل شود. خانواده ها باید بدانند تحقیر، توهین و سرکوب باعث میشود نوجوان به نوعی به دنبال جبران خسارت روانی خود بربیاید.

چگونگی رفتار والدین با نوجوانان

• اگه می‌خواهید فرزندتان را نسبت به انجام کاری متقاعد کنید به‌جای دستور دادن، خواسته‌تان را به‌صورت سؤالی مطرح کنید. مثلا این که بپرسید چه احساسی داری از اینکه نمره‌ی کمی توی ریاضی گرفتی؟ خیلی بهتر از این است که به او یادآوری کنید هزینه‌های تحصیلش را به‌سختی می‌پردازید. سؤالات گزینه‌های بهتری را در اختیار نوجوان قرار می‌دهد. سؤال‌ پرسیدن یکی از بهترین راه‌هایی است که مسئولیت پذیری را به فرزندتان یاد می‌دهد.
• سعی کنید در طی طغیان‌های خشم و عصبانیت او، خود را آرام نگه دارید. قبل از اینکه درباره مشکلات صحبت کنید صبر کنید تا او خونسرد شود.
• نوجوان را با هیچ کسی مقایسه نکنید. زیرا این مقایسه قطعاً حس تحقیر به نوجوانتان را میدهد.
• محیط خانه را امن و آرام کنید و ار مناقشات خانوادگی بپرهیزید. نوجوان که دردرون خود درگیر انبوهی از تغییرات و مشکلات است به خانواده‌ای مستحکم، پایدار و امن نیاز دارد تا در این بحرانها به آن تکیه کند.
• نوجوان باید مورد مراقبت قرار بگیرد، اما بدون دخالت مستقیم و گاهی از راه دور و یا فاصله ایی دور که در واقع نوجوان احساس نکند که همیشه مستعد انجام رفتاری اشتباه است.
• برای حل مشکلات نوجوانان، همیشه در کنار آنها باشید و یاریگرشان باشید اما بگذارید خودشان راه حل مشکلات خویش را بیابند. با مشکلات وی خیلی طبیعی برخورد کنید تا مسایل نوجوان برایش لاینحل نمود نکند.
• در امور جاری با نوجوانان مشورت کرده و به آنها میدان عمل بدهید. تا دست به کار نشوند تجربه کسب نمی‌کنند و مهارت یافتن راه حل برای مشکلات را نیز پیدا نمی‌کنند.هم چنین مشورت کردن نه تنها باعث افزابش حس مسولیت پذیری او می شود بلکه سبب بالا بردن هوش هبجانی او نیز می شود.