بیماری زنوتیک zoonotic چیست؟ بیماری های مشترک انسان و حیوانات

• توسط : محبوبه خاوری
• در : ۱۳۹۹-۰۲-۱۷
• در : اخبار پزشکی سلامت عمومی

بیماری های زنوتیک (zoonotic) که به آنها زئونوز Zoonoses نیز گفته می شود بیماری هایی هستند که در اثر میکروب هایی منتقل شده میان حیوانات و انسان ایجاد می شوند.
بیماری های زنوتیک در سراسر جهان شیوع دارند و می توانند در اثر ویروس ها، باکتری ها، انگل ها یا قارچ ها ایجاد شوند و ممکن است باعث بیماری خفیف یا شدید یا حتی مرگ شوند. کارشناسان تخمین می زنند که طبق مرکز کنترل و پیشگیری بیماری ها (CDC) ، حدود ۶۰٪ از بیماری های عفونی شناخته شده در افراد ممکن است توسط حیوانات گسترش یابند و از هر ۴ بیماری جدیدی که افراد به آن مبتلا می شوند؛ ۳ مورد از آن ها به حیوانات بر می گردد. تا انتها با ما باشید تا بدانیم که بیماری زنوتیک چیست و با این نوع از بیماری که از انواع بیماری های مشترک انسان و حیوان است بیشتر آشنا شویم.

بیماری های زنوتیک چگونه منتقل می شوند؟

تماس مستقیم با حیوانات آسانترین راه برای انتشار بیماری ها از حیوانات به انسان است. از جمله از طریق حیوان خانگی، دست زدن به بدن یا گزیده شدن و چنگ زده شدن توسط آن ها می تواند از عوامل رایج انتقال بیماری های حیوانات به انسان باشد. افرادی که در صنعت دامداری یا در صنایع مراقبت از حیوانات کار می کنند از آن جا که در تماس مستقیم با حیوانات قرار دارند (به عنوان مثال باغ وحش یا آکواریوم) بیشتر مستعد ابتلا به بیماری های زنوتیک هستند. البته حیوانات اهلی خانگی نیز می توانند منبع مستقیم قرار گرفتن در معرض خطر این بیماری ها باشند.

بیماری زنوتیک چیست – بیماری های مشترک انسان و حیوان

گذراندن وقت در مناطقی که حیوانات در آن زندگی می کنند و تماس با آب یا سطحی که حیوانات آلوده نیز در تماس با آنها قرار گرفته اند می تواند از جمله عوامل ابتلا به بیماری های زئونوز یا زنوتیک باشد. بعضی از میکروب های زئونوتیکی حتی می توانند هوایی را که تنفس می کنیم آلوده کنند. به عنوان مثال ، Hantaviruses یک خانواده از ویروس های زنوتیک است که توسط جوندگان گسترش می یابد، اما به ندرت از طریق تماس مستقیم منتقل می شود و  در عوض ویروس ها بیشتر در قسمت های هوازی شده از مدفوع آلوده جوندگان گسترش می یابند و در این صورت استنشاق هوای آلوده به ذرات غبار این مواد می تواند افراد را به بیماری های مشترک میان انسان و حیوانات مبتلا کند.

بیماری زنوتیک چیست – بیماری های مشترک انسان و حیوان

حشرات، یکی از عوامل عمده ابتلا به بیماری های زنوتیک

بسیاری از بیماری های زنوتیک امکان انتقال از طریق حشرات به انسان را دارند. بر اساس گفته های Global Lyme Alliance پاتوژن های منتقله از خون، مانند باکتری های ایجاد کننده بیماری Lyme، از یک حیوان آلوده به حیوانات دیگر و انسان ها منتقل می شود.
پشه ها و کک ها همچنین ناقلان شایع برای بیماری های زنوتیک ، مانند ویروس Zika (منتقل شده توسط پشه ها) و باکتری است که باعث طاعون می شود (عمدتاً توسط کک ها منتقل می شود).

بیشتر بخوانید : مالاریا علائم و درمان آن

بیماری زنوتیک چیست – بیماری های مشترک انسان و حیوان

آیا غذا هم می تواند موجب ابتلا به بیماری های مشترک انسان و حیوانات شود؟

پاسخ این سوال مثبت است. افراد با مصرف غذاهای آلوده نیز امکان ابتلا به بیماری های زنوتیک را دارند. خوردن گوشت یا تخم مرغ پخته نشده، یا خوردن فرآورده های شسته نشده آلوده به مدفوع حیوانات می تواند موجب ابتلا به میکروب هایی که توسط یک حیوان حمل می کند شود.
علاوه بر این نوشیدن شیر خام و پاستوریزه نشده یا آب آلوده نیز می تواند باعث شیوع بیماری های زنوتیک در انسان شود.

نمونه هایی از بیماری های زونتیک

سازمان جهانی بهداشت به همراه گروه های دولتی و غیردولتی در سراسر جهان همکاری می کند تا تهدید جهانی بیماری هایی که ریشه در حیوانات دارند و اصطلاحاً زنوتیک هستند را شناسایی و مددیریت نمایند. بیماری زنوتیک بسیار فراوان هستند ما قرار است در ادامه شما را به چند مورد از شایع ترین و شناخته شده ترین آن ها آشنا کنیم.

بیماری زنوتیک چیست – بیماری های مشترک انسان و حیوان

در ماه مه سال ۲۰۱۹ ، CDC گزارشی تهیه شده با همکاری وزارت كشاورزی آمریكا (USDA) و وزارت كشور منتشر كرد و به تشریح هشت بیماری زونوتیك كه بیشترین نگرانی را در آمریكا داشتند؛ پرداخت.

• آنفلوانزای زنوتیک Zoonotic influenza
• سالمونلوز Salmonellosis
• ویروس نیل غربی West Nile virus
• طاعون Plague
• کرونا ویروس های در حال ظهور Emerging coronaviruses
• هاری Rabies
• تب مالت Brucellosis
• بیماری لایم Lyme disease

آنفلوانزای زنوتیک

آنفلوانزای زنوتیک آنفولانزا ناشی از ویروس هایی است که در حیوانات منشا دارند یا ویروس آنفلوانزا نوع A هستند. براساس گزارش CDC از بین چهار نوع ویروس آنفلوانزا، ویروس های نوع A شدیدترین بیماری را ایجاد می کنند و بر این اساس در مرغ ها، خوک ها، نهنگ ها، اسب ها و گربه ها یافت می شوند. فقط ویروس های آنفولانزای نوع A باعث همه گیری آنفولانزا یا بیماری همه گیر جهانی آنفولانزا می شوند. هر دو ویروس آنفلوانزا نوع A و نوع B می توانند باعث بیماری همه گیر آنفولانزای فصلی شوند اما ویروس های نوع B فقط در انسان، توانایی فراگیر شدن را دارد. ویروس های آنفلوانزای نوع C به ندرت باعث بیماری شدید می شوند، در حالی که نوع D عمدتا گاوها را آلوده می کند و به انسان منتقل نمی شود.

بیماری زنوتیک چیست – بیماری های مشترک انسان و حیوان

سالمونلوز

سالمونلوز نوعی بیماری است که در اثر عفونت باکتری سالمونلا از محصولات غذایی آلوده ایجاد می شود. آلودگی به طور معمول پس از تماس مدفوع آلوده حیوان با محصول یا آب صورت می گیرد و افراد در صورت نشستن دست خود و تماس با ماده آلوده به آن مبتلا می شوند. سالمونلوز یکی از شایع ترین عفونت های باکتریایی در ایالات متحده است اما اکثریت قریب به اتفاق افراد آلوده در طی دو تا هفت روز بدون نیاز به مراجعه به پزشک و یا درمان خاص بهبود می یابند.

ویروس نیل غربی و طاعون

ویروس نیل غربی و طاعون هر دو توسط حشرات به افراد منتقل می شوند. یک حشره – اغلب پیشه ها – ویروس نیل غربی را از یک حیوان آلوده (اغلب پرنده) به فرد منتقل می کند. و کک ها نیز باکتری Yersinia pestis را که باعث طاعون می شود را از جوندگان به انسان منتقل می کنند. کمتر از ۱٪ از افراد آلوده به ویروس نیل غربی با علائم جدی رو به رو می شوند و از آن طرف، در صورت آلوده شدن به طاعون آنتی بیوتیک ها برای درمان آن بسیار مؤثر هستند.

بیشتر بخوانید : بیماری آنسفالیت اسب شرقی علل، علائم و پیشگیری

بیماری زنوتیک چیست – بیماری های مشترک انسان و حیوان

ویروس های کرونا

ویروس های کرونا خانواده بزرگی از ویروس ها هستند که پرندگان و پستانداران را آلوده می کنند. این نوع ویروس ها مسئول شیوع بیماری های مختلف در سراسر جهان از جمله بیماری همه گیر سندرم حاد تنفسی سارس SARS ( در بین سال های ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۳ ) و بیماری همه گیر COVID-19 که به طور کل به عنوان کرونا شناخته می شوند در زمان حاضر هستند. ( اکنون که در حال نگارش این مقاله هستم سال ۲۰۲۰ میلادی و ۱۳۹۹ شمسی است و جهان همچنان با این ویروس فراگیر و خطرناک دست و پنجه نرم می کند. )

به طور کلی هفت نوع ویرویس کرونا در حال حاضر شناخته شده است که همه آنها به طور مستقیم از میزبان اصلی خود به انسان ها منتقل شده اند و همگی مشأ غیر انسانی داشته اند.

ویروس کرونا از کجا آمده است؟

به یقین همه ما روز های فراگیری ویروس کرونا و تغییراتی که آن بر زندگی ما بر جای گذاشت را هیچ وقت فراموش نمی کنیم؛ داستان شیوع کرونا را شاید همه بدانید و منشأ آن را خفاش ها معرفی کنید اما این موضوع هنوز ثابت نشده است.  پیش سازهای ویروس SARS در خفاش ها یافت شده اند  اما این ویروس قبل از اینکه انسان را آلوده کند به civets (پستانداران کوچک و شبانه زیست) منتقل می شود. ویروس SARS-CoV-2 ، که باعث COVID-19 می شود ممکن است در خفاش ها نیز منشأ داشته باشد اما هنوز مشخص نیست که چگونه این ویروس به انسان منتقل شده است.

بیماری زنوتیک چیست – بیماری های مشترک انسان و حیوان

هاری

هاری یک بیماری ویروسی است که بسیاری از پستانداران از جمله انسان را درگیر می کند. براساس گزارشات CDC، در ایالات متحده آمریکا هاری عمدتاً در خفاش ها، راکون ها، راسو ها و روباه ها یافت می شود اما سگ های خانگی واکسینه نشده می توانند ویروس را نیز حمل و انتقال دهند. ویروس از طریق نیش یا خراش حیوان وحشی پخش می شود. این بیماری باعث التهاب مغز می شود و در صورت عدم درمان قبل از شروع علائم ، منجر به مرگ خواهد شد.

بیماری زنوتیک چیست – بیماری های مشترک انسان و حیوان

تب مالت

تب مالت یا تب مدیترانه نوعی بیماری است که در اثر گونه های مختلف باکتری های Brucella ایجاد می شود که بیشتر در دام های مانند گاو، گوسفند، خوک و بز مشاهده می شود؛ اگرچه سگ های خانگی نیز می توانند این بیماری را ایجاد کنند.
افراد با مصرف گوشت پخته نشده یا لبنیات غیر پاستوریژه یا نجوشیده یا از طریق حیوانات آلوده به این باکتری ها آلوده شوند. مرگ در اثر تب مالت نادر است اما علائم آن ممکن است برای چند هفته تا چند ماه ادامه داشته باشد.

بیماری لایم

بیماری لایم توسط گونه هایی از باکتری های Borrelia ایجاد می شود که توسط دو گونه کنه سیاه (که به آن ها ticks نیز گفته می شود) منتقل می شوند: Ixodes scapularis و Ixodes pacificus. کنه ها با باکتری ها به دنیا نمی آیند، اما هنگامی که از حیوان آلوده مانند موش یا گوزن تغذیه می شوند آن را در خود جمع می کنند.

چرا بیماری های زنوتیک یا بیماری های مشترک میان انسان و حیوان نگران کننده شده اند؟

بیماری زنوتیک به دو دلیل یکی از نگرانی های عمده سلامت انسان است. ما در زمانه ای زندگی می کنیم که ویروس کرونا با منشاء زنوتیک، همه جهان را درگیر خود کرده است و صد ها هزار نفر را به کام مرگ کشانده و صد ها هزار نفر را نیز  آلوده کرده است و این ویروس خود شاهد حاضری برای نگرانی های روز افزون برای بیماری های زنوتیک است.

بیماری زنوتیک چیست – بیماری های مشترک انسان و حیوان

چرا بیماری های زنوتیک در حال گسترش هستند؟

احتمالاً جواب این سوال ساده است و به این موضوع بر می گردد که ما انسان ها از محدوده خود فراتر رفته و وارد محدوده زندگی حیوانات شده ایم؛ آن ها را بی رویه شکار می کنیم؛ قلمروهای زندگی آن ها را از بین می بریم و مرز طبیعی و لازمی را که باید میان زندگی انسانی و زندگی حیوانات وجود داشته باشد را نابود می کنیم و همه این ها موجب ارتباط بیشتر با حیوانات و در نتیجه شیوع بیشتر بیماری هایی می شود که منشاء آن ها در حیوانات است؛ بیماری هایی که توانایی انتقال به انسان را و درگیر کردن او را دارند.