آشنایی با نهنگ شاخدار قطب شمال

• توسط : محبوبه خاوری
• در : ۱۳۹۹-۰۳-۲۷
• در : دانستنیها طبیعت

موجودات عجیب و حیرت انگیزی در دریا ها و اقیانوس ها زندگی می کنند که خیلی ها هنوز آن ها را نمی شناسند؛ در این مقاله می خواهیم به آشنایی با نهنگ شاخدار قطب شمال بپردازیم که یکی از موجودات شگفت انگیز و جالب دریایی در قطب شمال است.

Narwhals یا نهنگ شاخدار قطب شمال که به عنوان شبه نهنگ شاخ دار قطب شمال نیز شناخته می شود که پستانداران دریایی با اندازه متوسط ​​هستند که شاخ بلندی بر روی سر خود دارند که موجب شباهت آن ها به اسب های تک شاخ افسانه ای می شود. این موجودات حیوانات شگرفی هستند که زندگی ناشناخته ای دارند و زیستگاه طبیعی آن ها که در قطب است به رمز و راز زندگی این جانوران می افزاید.

نام نهنگ شاخدار قطب شمال “Narwhals” است که از واژه های نروژی “nar” (جسد) و “hval” (نهنگ) گرفته شده است. بر اساس گزارش اداره ملی اقیانوسی و جوی آمریکا (NOAA) این نام به دلیل پوست خاکستری این موجودات که شباهت هایی به نهنگ دارند و یا یک ملوان غرق شده در دریا شباهت دارد.

آشنایی با نهنگ شاخدار قطب شمال

نام علمی این موجودات Monodon monoceros است که به معنای “تک دندان یا تک شاخ” است. نزدیک ترین اقوام این موجودات وال های سفید هستند و هر دوی آن ها یعنی هم نهنگ شاخدار قطب شمال و هم نهنگ های سفید به گروه آب باز سانان دندان دار یا Odontoceti ها تعلق دارند و هر دو نیز جزء تک دندانان یا Monodontidae هستند. هر دوی این نهنگ ها در کل زندگی خود در اقیانوس قطب شمال زندگی می کنند و از نظر اندازه و رفتار مشابه هستند و در مواردی گاهی با هم اشتباه گرفته می شوند.

بیشتر بخوانید : معرفی کامل ماهی بتا

عاج یا شاخ نهنگ شاخدار قطب شمال

ویژگی بسیار مشخص نهنگ شاخدار قطب شمال عاج یا شاخ آن است که فقط در میان نوع نر این حیوان دیده می شود. این عاج ها در نهنگ نر شاخدار قطب شمال حدود ۱۵ پا (۴٫۶ متر) طول و حدود ۳۵۰۰ پوند وزن دارند (۱،۵۹۰ کیلوگرم). به گفته مرکز علوم قطبی در دانشگاه واشنگتن ایالات متحده آمریکا؛ این عاج یک دندان بلند و صاف و کشیده است که تا ۹ فوت (۳ متر) بیرون از دهان نر رشد می کند.

آشنایی با نهنگ شاخدار قطب شمال

اگر چه نهنگ شاخدار قطب شمال در دسته نهنگ های دندانه دار محسوب می شوند اما دهان آنها حاوی هیچ دندان کاربردی دیگری نیست. در جنس نر نهنگ شاخدار قطب شمال، دندان نیش سمت راست در جمجمه قرار می گیرد و هرگز بزرگ نمی شود اما بر خلاف آن دندان نیش سمت چپ  از طریق لثه ها و به صورت خلاف عقربه ساعت و مارپیچی مانند رشد می کند تا در نهایت به شکل یک عاج شاخ مانند بیرون بزند. در نهنگ شاخدار قطب شمال به ندرت هر دو دندان نیش رشد می کنند و بیرون می زنند.

ماده ها از نرها بسیار كوچكتر هستند و حدود ۱۳ پا (۴ متر) طول دارند و وزن آنها حدود ۲۰۰۰ پوند است. (۹۱۰ کیلوگرم). دانشمندان معتقدند که شاخ یک ویژگی بارز و اختصاصی در نهنگ های نر شاخدار قطب شمال است اما این موضوع مطلق نیست و حدود ۱۵ درصد از نهنگ های ماده شاخدار قطب شمال نیز مانند نر ها از شاخ برخوردارند.

کارشناسان و جانورشناسان سال هاست که در مورد این موضوع که چرا نهنگ شاخدار قطب شمال چنین شاخی بلندی دارد در حال تحقیق هستند  برخی از تئوری ها نشان می دهند که شاخ های این جانوران ابزاری برای ادامه بقا این جانوران است و آن ها از این شاخ ها برای شکستن سطح یخ ها، شکار ماهی ها و سوراخ کردن سطوح مختلف استفاده می کنند.

آشنایی با نهنگ شاخدار قطب شمال

تئوری وجود شاخ در نهنگ های شاخدار قطب شمال به دلیل موثر بودن این ارگان در ادامه بقا آن ها نمی تواند چندان تئوری درست و قوی ای باشد زیرا همان طور که می دانید بسیار از نهنگ های ماده شاخدار قطب شمال فاقد این ارگان هستند و همچنان قادرند بدون مشکل اساسی به حیات خود ادامه دهند و حتی میانگین عمر آن ها بسیار طولانی تر از نوع نر این جانور است. بنابرین متخصصان فکر می کنند که شاخ این جانور احتمالاً مزیتی برای بقا نیست بلکه ویژگی اصلی جنس مذکر در نهنگ شاخدار قطب شمال است که به آن امکان می دهد از آن به عنوان یک سلاح نیرومند برای رقابت با سایر نر ها استفاده کند.

اما تئوری دیگر هم وجود دارد که مشخص می کند وجود این شاخ ها در این موجودات هدف دیگری هم دارد. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۴ که در مجله The Anatomical Record منتشر شد نشان می دهد که شاخ پر رمز و راز نهنگ های شاخدار قطب شمال مملو از پایانه های عصبی حساس است که به نهنگ اجازه می دهد تغییرات مختلف در محیط مانند نوسانات دما و شوری را تشخیص دهد. بنابرین شاخ نهنگ های شاخدار قطب شمال یک ارگان حسی قوی در این جانوران محسوب می شود. در مورد بقیه بدن نهنگ های شاخدار باید گفت سر آن ها به نسبت سایر پستانداران دریایی کوچک و گرد است و به جای یک باله در امتداد پشت آنها یک رج کوتاه وجود دارد.
پوسته دم در نهنگ های شاخدار قطب شمال به جای تو رفتگی به صورت محدب است و برآمدگی دارد.

بیشتر بخوانید : خیار دریایی چیست؟

آشنایی با نهنگ شاخدار قطب شمال

نهنگ شاخدار قطب شمال کجا زندگی می کند؟

براساس اعلام صندوق جهانی حیات وحش (WWF)، نهنگ های شاخدار قطب شمال، در اقیانوس قطب شمال و در حوالی سواحل کانادا ، گرینلند ، نروژ و روسیه زندگی می کنند. آنها را می توان در مناطق ساحلی در طول تابستان و دورتر از دریا در طول زمستان یافت.
به گفته سازمان نوآ نهنگ های شاخدار قطب شمال را می توان غواصان بسیار ماهری در دسته پستانداران دریایی دانست که می توانند در عمق زیادی از آب دریا شنا کند؛ آن ها قادرند تا عمق حداقل ۴۵۰۰ فوت (۱۵۰۰ متر) شنا کنند و این عمق واقعاً عمق زیادی است زیرا در این فاسله فشار آب از ۲۲۰۰ psi (150 اتمسفر) بیشتر است. علاوه بر این هیچ نوری در این عمق نمی رسد و عملاً تاریکی مطلق همه جا را فرا گرفته است. این غواصان ماهر بطور متوسط ​​حدود ۲۵ دقیقه در هر شیرجه در زیر آب می مانند. ریه های بزرگ آن ها، دنده ها و قفسه سینه انعطاف پذیر و غلظت بالای میوگلوبین (مولکولی در عضله که با اکسیژن متصل می شود) در خون شان به آن ها اجازه می دهد تا در شرایط بسیار سخت در عمق زنده بمانند.

آشنایی با نهنگ شاخدار قطب شمال

نهنگ های شاخدار با هدایت اکسیژن به اندام های حیاتی و عضلات خود می توانند اکسیژن را در طول شیرجه های طولانی و عمیق نگهداری می کنند.
نهنگ های شاخدار به طور عمده در روی هالیبوت گرینلند شکار می کنند و اغلب ماهی های کاد قطبی و سرد و میگو شکار می کنند و گاهی اوقات رژیم غذایی خود را با گرگ ماهی ها، خردماهی ها و لقمه ماهی ها ترکیب می نمانید. آن ها در طول زمستان بیشتر از تابستان غذا می خورند و این تفاوت عمده آن ها با سایر نهنگ ها است زیرا انواع دیگر نهنگ بیش از همه در فصل تابستان به خوردن غذا تمایل دارند.

زندگی نهنگ شاخدار قطب شمال

طبق گفته انجمن حفاظت از نهنگ های شاخدار قطب شمال این جانوران به صورت گروهی زندگی می کنند که معمولاً متشکل از سه تا هشت نهنگ شاخدار است اما گاهی دیده است که جمعیت آن ها به بیست نهنگ نیز می رسد؛ گروه های کوچکتر تمایل دارند در فصل مهاجرت در گله های بزرگ تر جمع شوند.

بر طبق سازمان ملی نوآ، زیست شناسان نهنگ های شاخدار قطب شمال بین ۳۰ تا ۴۰ سال عمر می کنند. طبق گزارش انجمن آمریکایی سیتا، نهنگ های شاخدار ماده در سنین ۴ تا ۷ سالگی به بلوغ جنسی می رسند و این سن در نهنگ های شاخدار نر بین ۸ تا ۹ سالگی رخ می دهد. فصل جفت گیری آن ها به طور معمول در ماه آوریل صورت می پذیرد. در فصل جفت گیری معمولاً نر ها برای رسیدن به جانور ماده مورد علاقه خود به رقابت می پردازند اما هنوز که هنوز است دانشمندان  اطلاعات کمی در مورد جزئیات عادت های جفت گیری نهنگ های شاخدار دارند زیرا رصد مداوم و پیوسته آن ها در نزدیکی سواحل یخ زده قطب شمال برای کشف جزئیات زندگی آن ها و نحوه جفت گیریشان کار ساده ای نیست.

آشنایی با نهنگ شاخدار قطب شمال

دوره حاملگی در نهنگ های ماده شاخدار آن ها نهنگ های شاخدار نوزاد را که حدود ۵ فوت (۱٫۵ متر) طول و ۱۸۰پوند (در حدود ۸۲ کیلو ) وزن دارند؛ آن ها معمولاً وضع حمل خود را در آبراهه های عمیق انجام می دهند. تحقیقات نشان می دهد که نهنگ های شاخدار قطب شمال ها معمولاً هر سه سال یک بار یک بچه به دنیا می آورند و هر بچه حدود ۲۰ ماه در کنار مادر می ماند.

وضعیت حفاظت نهنگ شاخدار قطب شمال

اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) بیان داشته است که خوشبختانه نهنگ های شاخدار قطب شمال در خطر انقراض نیستند و نگرانی زیادی در خصوص آن ها و یا کاهش جمعیت این جانوران وجود ندارد. اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت تخمین می زند که حدود ۱۲۳،۰۰۰ نهنگ شاخدار بلاغ در ۱۲ قطعه قطبی در قطب شمال وجود دارد که این عدد، عدد امیدوار کننده ای است و به این معنی که جمعیت آنها در معرض تهدید چشمگیر نیست

آشنایی با نهنگ شاخدار قطب شمال

اما مانند سایر حیوانات وحشی قطب شمال، نهنگ های شاخدار قطب شمال احتمالاً در مواجهه با تغییرات آب و هوایی در زندگی طبیعی خود دچار مشکلاتی خواهند شد؛ مشکلاتی که تأثیرات منفی بر زندگی آن ها می گذارد. گرم شدن کره زمین باعث شده تا یخ های دریایی با سرعت نگران کننده ای از بین بروند و این بدان معناست که فضای بیشتری برای کشتی ها و فعالیت های انسانی وجود دارد و مکان های کمتری برای زندگی موجوداتی که قطب و یخ های آن محل زندگی آن ها است.

تحقیقات نشان داده اند که نهنگ های شاخدار قطب شمال در میان سایر پستانداران دریایی  آسیب پذیرترین آن ها هستند زیرا آن ها نسبت به فعالیت های انسانی و عبور و مرور کشتی ها ذاتاً حساس ترند و سیستم عصبی بسیار تحریک پذیری دارند.
مطالعه ای در سال ۲۰۱۷ که در ژورنال ساینس منتشر شده است نشان داده مه نهنگ های شاخدار شدیدترین پاسخ را در مقایسه با جانوران مشابه خود به موقعیت های استرس زا می دهند. پاسخ فیزیولوژیکی شدید این جانوران ممکن است تأثیرات منفی بر سلامتی آنها بگذارد.

آشنایی با نهنگ شاخدار قطب شمال

علاوه بر این نهنگ های شاخدار مانند دیگر نهنگ ها برای درک محیط خود به شنیدن متکی هستند. ومنابع صوتی ساخته شده توسط انسان می توانند در توانایی شنیدن و برقراری ارتباط آن ها اختلال ایجاد کند و مانع از یافتن اعضای گروه، پیدا کردن غذت و حتی جفت گیری شود. به گفته سازمان نوآ، این موجودات جزو اولین گونه هایی هستند که می توانند تحت تأثیر تغییرات آب و هوا قرار گیرند و پاسخ آنها می تواند جزئیات بیشتری را در مورد تغییرات بزرگ در کره زمین و اکوسیستم ارائه دهد.