آشنایی با سیستم تنفسی انسان

• توسط : محبوبه خاوری
• در : ۱۳۹۹-۰۴-۰۱
• در : اخبار پزشکی سلامت عمومی

یکی از ارگان های حیاتی ما که حیات ما بی قید و شرط بدون آن حداکثر در عرض چند دقیقه پایان می یابد، دستگاه تفسی ما است که وظیفه مصرف اکسیژن و بیرون راندن دی اکسید کربن را بر عهده دارد. اندام های اصلی دستگاه تنفسی ریه ها هستند که هنگام تنفس ما تبادل هوا را انجام می دهند و اکسیژن را به درون خود می کشند و در عوض دی اکسید کربن را به بیرون از بدن هدایت می کنند. در ادامه می خواهیم به آشنایی با سیستم تنفسی بپردازیم؛ بخش های مختلف سیستم تنفسی را بشناسیم؛ با بیماری هایی که ممکن است آن را تهدید کند آشنا شویم و به طور کلی اطلاعات خوبی راجع به این بخش از بدنمان به دست آوریم.

ریه های ما چگونه کار می کنند؟

همان طور که اشاره شد بخش اصلی دستگاه تنفسی ما را ریه های ما تشکیل می دهد. طبق گزارش انجمن ریه آمریکا روش کار ریه های ما بدین گونه است که با همکاری و مشارکت با سیستم گردش خون ما و از طریق فرایند پمپاژ آن، خون غنی از اکسیژن را به کلیه سلول های بدن می رساند اما این جا پایان کار نیست و خون در هنگام گردش خود به سراسر بخش های مختلف بدن دی اکسید کربن و سایر مواد زاید را جمع می کند و آن ها را به ریه ها منتقل می کند و ریه ها به کمک بازدم دی اکسید کربنی که خون آن را از مناطق مختلف جمع آوری کرده است به بیرون از بدن هدایت می کند.

آشنایی با سیستم تنفسی – بخش های مختلف سیستم تنفسی

چرا بدن ما به اکسیژن احتیاج دارد؟

بدن همه موجودات زنده برای بقا و حفظ خود به اکسیژن احتیاج دارد و بسیاری از فعالیت های زیستی و حیاتی بدن ما نیز وابسته به آن است. طبق گزارش های موسسه ملی اختلالات عصبی و سکته مغزی اگر برای مدت کوتاهی به بدن ما اکسیژن نرسد خواهیم مرد؛ برای مثال سلول های مغزی ما پس از گذشت حدود پنج دقیقه بدون اکسیژن شروع به مرگ می کنند و مرگ سلول های مغزی نیز در نهایت موجب مرگ خود ما می شود.

انسان ها به چه میزان در دقیقه تنفس می کند؟

در انسان ها میانگین تنفس یا میزان تنفس بیشتر به سن بستگی دارد. طبق گفته انجمن Children’s Health دانشگاه استانفورد ایالات متحده، به صورت طبیعی هر نوزاد در هر دقیقه حدود ۴۰ تا ۶۰ بار تنفس می کند اما این میزان در هنگامی که نوزاد در حال خواب است کاهش پیدا می کند و به ۳۰ تا ۴۰ بار در دقیقه کند می شود. در بزرگسالات تعداد میانگین تنفس ها به ۱۲ تا ۱۶ بار در دقیقه می رسد اما این تعداد در زمان ورزش و فعالیت های بدنی سنگین تر افزایش پیدا می کند و به ۴۰ تا ۶۰ تنفس در دقیقه می رسد.

بیشتر بخوانید : تب یونجه: علائم، علل و درمان

آشنایی با سیستم تنفسی – بخش های مختلف سیستم تنفسی

سیستم تنفسی ما از بخش های تشکیل شده است؟ (بخش های مختلف سیستم تنفسی)

در هر بار نفس کشیدن و وارد کردن هوا به درون ریه ها، اکسیژن وارد بینی یا دهان ما می شود و از میان سینوس ها عبور می کند. در جمجمه ما فضاهای توخالی  ای وجود دارند که به تنظیم درجه حرارت و رطوبت هوایی که تنفس می کنیم کمک می کند.
سینوس ها بخش های از سیستم تنفسی ما هستند که هوا به کمک آن ها از نای عبور می کند و وارد لوله های نایژه bronchus، که دو عضو لوله مانند هستند و هوا را به داخل هر ریه منتقل می کنند؛ می شوند (هر یک از آنها نایژه خوانده می شود). هر یک از لوله‌ های نایژه در درون خود پرز های ریزی دارند که به آن مژک cilia گفته می شود. این مژک ها توانایی حرکت به جلو و عقب را دارند و در سطح آن ها مخاط هایی وجود دارد که در هنگام عبور هوا، گرد و غبار موجود در آن به این مخاط ها می چسبند. در کنار گرد و غبار این مخاط میکروب ها و موادی که می تواند برای ریه ها مضر باشند را به خود جذب می کنند و این مواد در هنگام عطسه و سرفه به همراه فشار هوایی که در اثر این دو فعالیت تولید می شود به خارج از سیستم تنفسی ما به بیرون رانده می شوند.
بعد از طی این مراحل لوله های نایژه مجدداً از هم باز می شوند و  و هوا را در لوب های هر ریه حمل می کنند. طبق گزارش انجمن ریه ایالات متحده آمریکا، ریه راست دارای سه لوب است در حالی که ریه چپ تنها دو لوب دارد. اما چرا ریه چپ لب های کمتری نسبت به ریه راست دارد؟

آشنایی با سیستم تنفسی – بخش های مختلف سیستم تنفسی

پژوهش ها و تحقیقات متعدد نشان داده اند که دلیل کم تر بودن تعداد لب های سمت چپ در مقایسه با لب های سمت راست این است که جای کافی برای قرار گیری قلب در قفسه سینه وجود داشته باشد و فضای لازم برای فعالیت آن فراهم شود. لوب ها پر از کیسه های کوچک و اسفنجی به نام آلوئولی alveoli یا کیسه های هوا هستند. کیسه های هوا یا آلوئولی ها جایی هستند که در آن جا تبادل اکسیژن و دی اکسید کربن اتفاق می افتد.

آشنایی با سیستم تنفسی – بخش های مختلف سیستم تنفسی

دیواره های کیسه های هوا یا آلوئولی ها بسیار نازک است (حدود ۰٫۲ میکرومتر) و از یک لایه از بافت ها به نام سلول های اپیتلیال و رگ های خونی ریز به نام مویرگ های ریوی تشکیل شده است. خون در مویرگ ها اکسیژن را جمع می کند و دی اکسید کربن را رها می کند. سپس خون اکسیژن یافته به رگ ریوی می یابد و سپیس این رگ که خون غنی از اکسیژنی را که با خود حمل می کند را به سمت چپ قلب منتقل می کند؛ در این قسمت خون دارای اکسیژن به کمک قلب به تمام قسمت های مختلف بدن پمپاژ می شوند. دی اکسید کربن باقی مانده خون در کیسه های هوا حرکت می کنند و در نفس بازدم از بدن خارج می شوند.

آشنایی با سیستم تنفسی – بخش های مختلف سیستم تنفسی

بخش بعدی که در سیستم تفسی ما نقش ایفا می کند، دیافراگم diaphragm است. دیافراگم یک عضله گنبدی شکل در پایین ریه ها است که تنفس را کنترل می کند و حفره قفسه سینه را از حفره شکمی جدا می نماید. با ورود هوا، دیافراگم سفت شده و به سمت پایین حرکت می کند و فضای بیشتری را برای ریه‌ ها فراهم می کند تا بتوانند با هوا پر شوند و گسترش یابند. در حین بازدم، دیافراگم ریه ها را منبسط کرده و فشرده می کند و هوا را به بیرون هدایت می نماید.

آشنایی با سیستم تنفسی – بخش های مختلف سیستم تنفسی

آشنایی با بیماری های دستگاه تنفسی

بیماری ها و شرایط دستگاه تنفسی در دو دسته قرار می گیرند. دسته اول مربوط به عفونت هایی هستند که در سیستم تنفسی ما اختلال ایجاد می کنند؛ برای مثال آنفولانزا، ذات الریه باکتریایی و ویروس تنفسی انتروویروس و بیماری های مزمن مانند آسم و بیماری انسداد مزمن ریوی (COPD).

به گفته دکتر نیل چایسون Neal Chaisson، که در کلینیک کلیولند روی داروهای ریوی کار می کند؛ متأسفانه روش های زیادی برای درمان عفونت های تنفسی ویروسی وجود ندارد؛ تنها راه درمان بیماری عفونی دستگاه تنفسی که ویروس ها عامل ان بوده اند این است که صبر کرد و اجازه داد تا بیماری مسیر عادی خود را طی کند و به مرور زمان بهبود یابد. آنتی بیوتیک ها در درمان ویروس ها مؤثر نیستند و بهترین کار فقط استراحت و منتظر ماندن است.

بیشتر بخوانید : بیماری سرخک، علائم و درمان آن

آشنایی با سیستم تنفسی – بخش های مختلف سیستم تنفسی

به گفته دکتر متیو اکسلین Matthew Exline، متخصص مشکلات ریوی و متخصص مراقبت های ویژه در مرکز پزشکی وکسنر دانشگاه ایالتی اوهایو آمریکا، برای اکثر افراد سالم؛ اختلالات تفسی از یکی از شایع ترین مشکلات است و همه کم و بیش با آن بار ها و بار ها رو به رو می شویم. برای مثال سرفه خود یکی از مشکلات رایج تنفسی است که ممکن است در هنگام سرماخوردگی سیستم تنفسی ما را با خود درگیر کند.

آشنایی با سیستم تنفسی – بخش های مختلف سیستم تنفسی

اما گاهی باید علائم ساده مشکلات تفسی را جدی گرفت؛ برای مثال سرفه می تواند نشانه ای از شرایط مزمن تنفسی مانند آسم، برونشیت مزمن یا آمفیزم باشد. در بیماری های مزمن ریه اغلب فرد با تنگی نفس در هنگام انجام فعالیت های مختلف رو به رو می شود؛ برای مثال احساس می کند که در هنگام دویدن یا بالا رفتن از پله ها، نفس کشیدنش سخت می شود.

آشنایی با سیستم تنفسی – بخش های مختلف سیستم تنفسی

یکی از بیماری های مرتبط با سیستم تنفسی بیمای آسم است که در جریان آن مجاری تنفسی ملتهب می شوند و این اتفاق سبب سرفه، خس خس سینه، سفتی در سینه یا تنگی نفس می شود. علائم و نشانه های آسم ممکن است وقتی فرد در معرض محرک های بیماری قرار می گیرند بروز بیشتری داشته باشند و بدتر شوند. این محرک ها شامل آلودگی هوا، دود دخانیات، دودهای کارخانه ای، حلال های تمیز کننده، عفونت ها، گرده ها، غذاها، هوای سرد، ورزش، مواد شیمیایی و دارو ها می شود. بر اساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری بیماری های ایالات متحده، بیش از ۲۵ میلیون نفر ( از هر ۱۶ بزرگسال ۱ نفر و از هر ۱۲ کودک ۱ نفر ) در ایالات متحده مبتلا به آسم هستند.

آشنایی با سیستم تنفسی – بخش های مختلف سیستم تنفسی

COPD که گاه به آن برونشیت مزمن یا آمفیزم گفته می شود یک بیماری مزمن و پیشرونده است که در آن جریان هوای داخل ریه ها کاهش می یابد و باعث می شود نفس کشیدن سخت شود و با گذشت زمان مجاری هوایی در ریه ها ملتهب و ضخیم تر شده و سبب می شوند که خلاص شدن از شر دی اکسید کربن سخت تر می شود. پیشرفت در این بیماری سبب می شود که بیماران مبتلاء به آن تنگی نفس های متعدد را تجربه کنند و ناچاراً فعالیت های خود را محدود نمایند.

سرطان ریه دیگر بیماری است که بر دستگاه تفسی ما اثر می گذارد؛ این بیماری غالباً از نتایج سیگار کشیدن است اما این بیماری می تواند بر افراد غیر سیگاری نیز تأثیر بگذارد. این سرطان دومین سرطان شایع در مردان و زنان است که به ترتیب بعد از سرطان پروستات و سرطان پستان مبتلایان زیادی دارد.