فرق دنباله دار با شهاب سنگ و سیارک ها
- توسط : محبوبه خاوری
- در : ۱۳۹۹-۰۷-۲۰
- در : هوا و فضا
اگر کمی به نجوم و دنیای زیبا و حیرت آور کهکشان ها، سیارات و ستاره ها آشنایی داشته باشید حتماً نام های سیارک، دنباله دار ها و شهاب سنگ را شنیده اید اما تفاوت میان این ها چیست. در این مقاله می خواهیم به بررسی تفاوت ها این اجرام آسمانی و فرق دنباله دار با شهاب سنگ و سیارک ها برپردازیم تا با معیارهای تمایز میان آن ها آشنا شویم.
در منظومه شمسی ما میلیارد ها و شاید حتی تریلیون شیء سرکش وجود دارد که به دور خورشید موقر و تابناک ما می چرخند. این مسافران فضایی آن قدر بزرگ نیستند که بتوان آن ها را در شمار سیاره های منظومه شمسی قرار داد و لذا آن ها را در دسته دیگری از اجرام آسمانی یعنی دنباله دارها، سیارک ها و شهاب سنگ ها دسته بندی می کنند. اگر این سه (فرقی نمی کند کدام) بتوانند خود را به کره زمین برسانند آن گاه هر سه شهاب سنگ نامیده می شوند. بنابرین یک پیچیدگی ناخواسته و البته جالب در تعریف میان این اجرام شکل گرفته است که در این مقاله می خواهیم به شفاف سازی آن بپردازیم.
بیایید با یک تعریف مختصر از هر یک از آن ها شروع کنیم.
سیارک ها Asteroids
سیارک ها اجرام آسمانی کوچکی هستند که از سنگ یا فلز ساخته شده اند؛ سیارک ها از نظر ظاهری شکل مشخص و منظمی ندارند و گرد خورشید می چرخند. میلیون ها سیارک در منظومه خورشیدی ما وجود دارد. به نظر می رسد جمعیت کثیری از سیارک ها در کمربند سیارکی بین مریخ و مشتری در حال گردش هستند. اندازه آن ها بسیار متغیر است؛ بعضی از این سیارک ها گاهی به اندازه یک خودرو هستند و بعضی دیگر از آن ها بزرگتر اند و اندازه در حدود یک سیاره کوتوله است.
در خصوص این که چرا در حد فاصل مریخ و مشتری تعداد زیادی سیارک وجود دارد و در آن حوالی یک کمربند سیارکی شکل گرفته است بررسی های صورت گرفته اند که نشان می دهند احتمالاً در گذشته های میان مریخ و مشتری یک سیاره دیگر وجود داشته که بعد از مدتی جذب نیروی جذابه مشتری شده و در اثر آن متلاشی شده و تکه های آن به عنوان سیارک در آن اطراف شناور شده اند.
دنباله دار ها Comets
دنباله دارها گلوله های برفی فضایی هستند که از گاز های یخ زد، سنگ و گرد و غبار تشکیل شده اند؛ یک دنباله دار به صورت کلی دارای سه بخش است که شامل هسته دنباله دار، دم و افشانه آن می شود. افشانه دنباله دار ها زمانی ایجاد می شوند که دنباله دار ها به خورشید نزدیک می شوند و یخ های آن ها تبخیر می شود و به صورت ابر بزرگی در اطراف آن نمایان می شود که افشانه یا گیسوی دنباله دار نامیده می شود.
تحقیقات پیرامون دنباله دار ها نشان داده است که این اجرام آسمانی در هنگام تولد منظومه شمسی یعنی ۴٫۶ میلیارد سال قبل ایجاد شده اند؛ بیشتر دنباله دار ها مدارهای پایداری در قسمت بیرونی منظومه شمسی (سیاره نپتون) دارند.
معمولاً دنباله دار ها حتی بزرگ ترین آن ها آن قدر بزرگ نیستند که با چشم غیر مسلح دیده شوند اما در شرایط خاص نزدیک شدن آن ها به خورشید و تبخیر برف و یخ آن ها و شکل گیری افشانه در آن ها سبب می شود که نمایش زیبایی را در فضا رغم بزنند و همین موضوع سبب شده بود که در گذشته از این اجرام آسمانی افسانه های آمیخته با مذهب بسازند و آن ها را به عنوان فرستادگان خدا نامگذاری نمایند.
یکی از معروف ترین دنباله دارها دنباله دار هالی است که ادموند هالی در سال ۱۷۰۵ آن را شناسایی کرد.
نظریات مختلفی پیرامون منشاء دنباله دار ها وجود دارد؛ برخی از این نظریات به منشاء خارجی دنباله دار ها اشاره می کند و بر اساس این ایده بنا نهاده شده است که دنباله دار ها منشاء ای خارج از منظومه شمسی دارند. به نظر می رسد که دنباله دار ها از منطقه ای به نام کمربند کوپر سر چشمه می گیرند که احتمالاً منطقه ای بسیار بزرگ در حاشیه منظومه شمسی ما است.
شهاب سنگ Meteoroids
در میان شهاب سنگ، دنباله دار و سیارک شاید شهاب سنگ است که ماهیت و تعریف نسبتاً پیچیده تری نسبت به دو مورد دیگر دارد. شهاب سنگ را می توان بازمانده از جرم‌هایی مانند یک دنباله دار، سیارک یا شهابواره دانست. در حقیقت شهاب سنگ ها چیزی نیستند جز باقی مانده دنباله دار ها یا سیارک هایی که قبلاً متلاشی شده اند و باقی مانده های آن ها در فضا شناور می شوند و سرگردان برای خود می چرخند.
شهاب سنگ ها معمولاً خیلی بزرگ نیستند و اندازه های متغیری برای آن ها وجود دارد؛ اندازه آن ها از یک دانه ماسه تا تخته سنگ های ۳ فوتی (۱ متری) متغیر است.
باقی مانده دنباله دار ها یا سیارک ها در صورتی می تواند شهاب سنگ خوانده شود که با جو یک سیاره برخورد کند؛ وقتی یک شهاب سنگ بتواند از جو یک سیاره – بدون این که متلاشی شود از هم بپاشد – با موفقیت عبور کند و خود را به سطح آن سیاره برساند آنگاه در برخورد با آن ممکن است آسیب های را وارد کند اما در عمل نباید چندان نگران این موضوع و برخورد شهاب سنگ ها به زمین باشیم زیرا هر جرمی که وارد جو می شود به دلایل متعددی چون اصطکاک، فشار و برهمکنش شیمیایی با گازهای اتمسفری به شدت داغ می شود و قبل از رسیدن به زمین از بین می رود.
حالا که با هر یک از این اجرام آشنا شدیم بیایید تفاوت های آن ها را بشناسیم.
تفاوت سیارک ها با دنباله دار ها و شهاب سنگ ها
در نگاه اول ممکن است سیارک ها سنگ های بی نام و نشانی باشند که در فضا سرگردان اند که مشخص نیست از کجا آمده اند اما در حقیقت سیارک ها باقی مانده هایی از دوره ساخت و شکل گیری منظومه شمسی ما هستند؛ این اجرام آسمانی شکل ها و اندازه های مختلفی دارند.
علیرغم قد و قامت کوچک سیارک ها (جرم بزرگ ترین سیارک کمتر از کره ماه است). سیارک ها همچنین به عنوان سیارات جزئی یا “سیاره های کوچک” شناخته می شوند. اندازه آن ها از ۳ فوت (۱ متر) شروع می شود و بزرگترین آن ها ممکن تقریباً یک چهارم اندازه کره ماه باشد (حدود ۵۹۰ مایل قطر یا ۹۵۰ کیلومتر).
بیشتر سیارک ها مانند شکل سیب زمینی های غول پیکر، دارای اشکال نامتقارن و پستی و بلندی های متعدد هستند توسط دهانه های بیشماری ناشی از برخورد با سیارک های دیگر پوشیده شده اند. به گفته ناسا، ترکیب سیارک ها عمدتاً شامل توده های صخره ای تیره و سنگی متشکل از سنگ های رس و سیلیکات و ترکیبات درخشان و جامد فلزاتی مانند آهن یا نیکل هستند.
اغلب سیارک ها در منظومه شمسی ما در یک کمربند سیارکی بین مریخ و مشتری موقعیت یافته اند و سیارک های آن عمدتاً باقی مانده سیاره دیگری هستند که در اثر گرانش سیاره مشتری متلاشی شده است و هم اکنون میلیون ها سیارک در این کمربند استقرار یافته اند.
تفاوت دنباله دار ها با سیارک ها و شهاب سنگ ها
برای هزاران سال و پیش از آن که ما شناخته بهتری نسبت به آسمان و فضا پیدا کنیم؛ دیدن دنباله دار ها برای خیلی از افراد و اقوام ترس و هراس بر می انگیخت. منجمان باستان و موبدان معتقد بودند كه دنباله دارها مرگ شاهزادگان و پیامدهای جنگ ها را پیش بینی كرده اند. اما منجمان مدرن می دانند که دنباله دارها یخچال های باقیمانده از موادی هستند که میلیاردها سال پیش منظومه شمسی ما را تشکیل داده اند.
اخترشناس فرد وایپل اولین کسی بود که دنباله دارها را به عنوان گلوله های برف مخلوط با گرد و غبار توصیف کرد. بر طبق تحقیقات ناسا این گلوله برفی هسته مرکزی یک دنباله دار را تشکیل می دهد که و اغلب هنگامی که یک دنباله دار به خورشید نزدیک می شود هسته گرم می شود و یخ از حالت جامد به صورت گاز در می آید و این جاست که زیبایی و اعجاب شروع می شود. این گاز افشانه زیبایی را در اطراف دنباله دار ایجاد می کند که می تواند به طول هزاران مایل برسد.
فشار تابش خورشید ذرات گرد و غبار موجود در دنباله دار را از بین می برد و سبب می شود که دنباله ای که از یک دنباله دار ایجاد می شود بسیار روشن و چشم نواز و زیبا جلوه کند. اما دنباله دار یک دم دوم هم دارد و دم دوم وقتی تشکیل می شود که ذرات خورشیدی با انرژی بالا گاز را یونیزه می کنند و یک دم یون جداگانه ایجاد می نمایند.
بریت شارینگهاوزن Britt Scharringhausen، استاد نجوم در کالج بلوئیت در ویسکانسین نوشته است: ” تفاوت بین سیارک ها و دنباله دارها به احتمال زیاد به نحوه چگونگی تولد آن ها و این که کجا این موضوع رخ می دهد بستگی دارد.”
دیدگاه ها
0 دیدگاه