آشنایی با فواید، علل و علائم کمبود ویتامین D

• توسط : جواد کریمی
• در : ۱۳۹۹-۰۲-۲۹
• در : ویتامین و مکمل

ویتامین دی که به عنوان ویتامین آفتاب یا خورشید نیز شناخته می شود هنگامی که پوست در معرض نور خورشید قرار بگیرد توسط بدن تولید می شود. همچنین به طور طبیعی در برخی غذاها از جمله بعضی از ماهی ها، روغن های کبد ماهی و زرده تخم مرغ و در محصولات لبنی و غلات غنی شده مشاهده می شود. براساس تحقیقات انجام شده ۴۰ درصد مردم آمریکا و ۸۰ درصد مردم ایران مبتلا به کمبود ویتامین D هستند و این یک مسئله‌ی جدی است. برخی از دانشمندان معتقدند که این مسئله یک اپیدمی نادیده گرفته شده است و در سراسر دنیا حدود ۱ میلیارد نفر به کمبود ویتامین D مبتلا هستند.

فواید ویتامین D

از جمله مهمترین فواید ویتامین دی می توان به:

• حفظ سلامت ریه‌ها: بچه‌های متولد شده از مادرانی که کمبود ویتامین D دارند بیشتر مستعد ابتلا به آسم و سایر ناهنجاریهای تنفسی هستند. ویتامین D کافی در بدن به عملکرد سیستم ایمنی کمک می‌کند و ایمنی مادر طی بارداری به کودک منتقل خواهد شد.
• بهبود خلق و خو: کمبود ویتامین دی منجر به افت سروتونین می‌شود. بسیاری از داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب نیز سروتونین را هدف می‌گیرند.
• تقویت بینایی: ویتامین دی همچنین قدرت بینایی کودکان را افزایش می‌دهد. یکی دو ساعت در روز را بیرون از منزل گذراندن باعث می‌شود رشد کره‌ی چشم‌های کودکان به نحو صحیح و درستی پیش برود و از ابتلای آن‌ها به نزدیک بینی جلوگیری شود.
• پیشگیری از حملات شدید آسم: ویتامین D می‌تواند ریسک حملات کُشنده آسم را به نصف برساند ضمنا مصرف مکمل ویتامین D ریسک حملات آسم را که نیازمند قرص‌های استروئیدی یا تزریق استروئید هستند تا ۳۰ درصد کم می‌کند.
• سلامت عروق: مصرف ویتامین D کافی می‌تواند عروق را منعطف نگه دارد که به طور بالقوه، ریسک بیماری قلبی، حمله قلبی و سکته مغزی را پایین می‌آورد.
• پیشگیری از مرگ ناشی از بیماری قلبی: مصرف ویتامین D کافی می‌تواند احتمال مرگ زودهنگام را در افراد دچار بیماری قلبی و عروقی به میزان ۳۰ درصد کاهش بدهد.

فواید ویتامین D

از دیگر خواص ویتامین D می توان به فواید آن برای زیبایی پوست و مو اشاره کرد مانند:

• خواص ضد التهابی: ویتامین D حاوی خواص ضد التهابی قوی است که آن را به درمانی موثر برای رفع سوختگی‌ها، جراحات پوستی، آسیب‌های پوستی و ترک‌های پوستی تبدیل می‌کند. در نتیجه ویتامین D به اکثر کرم‌ها و لوسیون‌ها افزوده می‌شود چون دارای خواص ضد التهابی است.
• پیشگیری از پیری زودرس: آنتی اکسیدان موجود در ویتامین D هنگامی که به عنوان مکمل مصرف یا به رژیم غذایی افزوده می‌شود، از آسیب پوستی و پیری زودرس پوست جلوگیری می‌کند. قرار گرفتن به مدت کافی در معرض نور آفتاب می‌تواند این علائم  را برطرف کند.
•  تقویت و پرپشت کردن موها: ویتامین D استرس را کاهش می‌دهد، و اغلب افسردگی و ریزش مو و مشکلات مختلف دیگر را با هم مرتبط می‌دانند. مصرف این ویتامین همیشه راه خوبی برای کاهش استرس و داشتن یک زندگی شاد و سالم است.
•  کمک به بهبود چرخه رشد مو: ویتامین D یکی از عوامل کمک کننده به بهبود چرخه رشد مو نیز هست. ویتامین D بر روی کراتینوسیت ها عمل می‌کند تا باعث شروع چرخه‌ی فولیکول مو شود و رشد مو را تقویت کند.

علائم کمبود ویتامین D

از علائم رایج آن می توان به موارد زیر اشاره داشت:

• درد و ضعف ماهیچه‌ها: کمبود ویتامین دی می‌تواند منتهی به دردناک و ضعیف شدن ماهیچه‌ها شود. این همان حسی است که اغلب، زمانی آن را تجربه می‌کنیم که به عفونتی ویروسی مانند آنفولانزا دچار شده باشیم.
• سردرد و سرگیجه: سردرد و سرگیجه به‌عنوان یکی از علائم فشار خون بالا رایج است و معمولا کسانی که کمبود ویتامین دی دارند، از فشار خون بالا شکایت می‌کنند. فشار خون بالا، یکی از قاتلان خاموش نامیده می‌شود، زیرا با وجود اینکه عامل خطری برای سکته قلبی و مغزی است، ولی در برخی افراد هیچ علائم هشداردهنده‌ای وجود ندارد و آنها متوجه بالا بودن فشار خون خود نمی‌شوند.
• عفونت‌های مکرر: عفونت هایی مانند عفونت ادراری، سرماخوردگی یا آنفوالانزا نتیجه سیستم ایمنی ضعیف است. یکی از دلایل ضعف سیستم ایمنی بدن کمبود ویتامین دی است که در سلول‌های سیستم ایمنی، در غلظت بالا یافت می‌شود و برای عملکرد مناسب آنها ضروری است. در مطالعه‌ای مشخص شد که احتمال مبتلا شدن به سرماخوردگی یا آنفولانزا در کودکانی که ویتامین دی به میزان زیاد در سیستم ایمنی بدن آنها وجود دارد، کمتر است.
• عرق بیش از حد: اگر بیش از حد عرق می‌کنید، و هیچ دلیل واضحی مانند تب، هوای گرم یا تمرین ورزشی شدید، برای آن وجود ندارد، این مسئله را نیز باید با پزشک خود در میان بگذارید. هنوز مشخص نشده است که چرا کمبود ویتامین دی منجر به این مشکلات می‌شود، ولی با این حال، این مسئله در تحقیقات پزشکی، تثبیت شده و قطعی است.
• احساس افسردگی: از علائم افسردگی می‌توان به وجود احساس ناراحتی، بی‌ارزش بودن یا صرفا افسردگی ساده اشاره کرد. اما خبر خوب این است که با جبران کمبود ویتامین دی در بیشتر موارد این مشکلات از میان می‌روند و می‌توانید دوباره به زندگی عادی بازگردید.

علائم کمبود ویتامین D

از دیگر علائم آن می توان به مشکلات گوارشی، ریزش مو، خستگی، گرفتگی ماهیچه ها، درد مفاصل، افزایش وزن، خواب نا آرام، تمرکز ضعیف، یبوست و اسهال، کمردرد و بهبود یافتن آرام و کند زخم اشاره کرد.

علل کمبود ویتامین D

کمبود ویتامین D به دلایل مختلف ممکن است رخ دهد:

مقدار مورد نیاز ویتامین دی را دریافت نمی کنید: مخصوصا اگر از رژیم های غذایی گیاهی استفاده می کنید زیرا بیشتر منابع طبیعی ویتامین D در حیواناتی مانند ماهی و روغن آن، زرده تخم مرغ، شیر غنی شده و کبد گوشت گاو قرار دارد.

زمان قرار گرفتن تان در معرض نور خورشید محدود است:  زیرا بدن فقط وقتی پوست در معرض نور آفتاب قرار می گیرد شروع به تولید ویتامین D می کند.

شما پوست تیره دارید: ملانین (رنگدانه‌ای که باعث تیرگی پوست می‌شود) یک ضد آفتاب طبیعی است. بنابراین افرادی که پوست تیره دارند، باید برای تولید ویتامین D موردنیاز خود ۱۰ برابر افرادی که پوست روشن دارند، در معرض نور خورشید قرار گیرند.

کلیه های شما نمی توانند ویتامین D را به شکل فعال خود تبدیل کنند: با افزایش سن توانایی کلیه ها در تبدیل ویتامین دی به شکل فعال خود کاهش می یابد.

دستگاه گوارش شما نمی تواند به اندازه کافی ویتامین D را به میزان کافی جذب کند: برخی از مشکلات پزشکی از جمله بیماری کرون، فیبروز کیستیک و بیماری سلیاک می توانند بر توانایی روده شما در جذب ویتامین D از مواد غذایی که می خورید تأثیر منفی بگذارد.

شما دچار چاقی هستید: ویتامین دی توسط سلولهای چربی از خون خارج می شود. افرادی که دارای شاخص توده بدنی ۳۰ یا بیشتر هستند ، اغلب ویتامین D خون کم تری دارند.

عوارض کمبود ویتامین D

• افزایش احتمال شکستگی استخوان و ابتلای کودکان به نرمی استخوان: از آنجایی که ویتامین D به بدن در جذب کلسیم کمک می کند، مقدار ناکافی این ماده مغذی می تواند به تضعیف استخوان ها منجر شده و خطر شکستگی استخوان را افزایش دهد. بدون ویتامین D کافی، کلسیم به خوبی در بدن جذب نمی شود.
• افزایش خطر ابتلا به بیماری ام‌اس: برخی مطالعات نشان داده اند که سطوح پایین ویتامین D می تواند خطر ابتلا به بیماری ام اس را افزایش دهد افزون بر این به نظر می رسد بین قرار گرفتن ناکافی در معرض نور خورشید و ابتلا به بیماری ام ‌اس رابطه ای وجود دارد.
• افزایش خطر ابتلا به شیزوفرنی: نتایج یک بررسی در سال ۲۰۱۴ که شامل هشت مطالعه می شد، نشان داد، افرادی که با کمبود ویتامین دی مواجه هستند، دو برابر احتمال بیشتری دارد به شیزوفرنی مبتلا شوند.
• افزایش احتمال ابتلا به زوال عقل یا بیماری آلزایمر: افراد پیر که با کمبود متوسط تا شدید ویتامین D مواجه هستند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به زوال عقل یا بیماری آلزایمر قرار دارند.
• کاهش احتمال زنده ماندن پس از ابتلا به سرطان: افراد مبتلا به سرطان و دارای سطوح بالاتر ویتامین دی از شانس بیشتری برای بقا نسبت به افراد مبتلا به سرطان و کمبود ویتامین دی برخوردار هستند.
• مرگ زودرس: نتایج مطالعه ای که در نشریه The American Journal of Public Health منتشر شد، نشان داد که افرادی با سطوح پایین ۲۵-هیدروکسی ‌ویتامین D، شکل اصلی ویتامین D، نسبت به افرادی که از سطوح سالم آن برخوردار هستند، احتمال بیشتری دارد مرگ زودرس را تجربه کنند. این پژوهش شامل تجزیه و تحلیل ۳۲ مطالعه برای بررسی ارتباط بین تمام دلایل مرگ و میر و سطوح ویتامین D بود.

عوارض کمبود ویتامین D

آزمایش کمبود ویتامین D

دقیق ترین روش برای اندازه گیری میزان ویتامین دی بدن شما، آزمایش ویتامین دی هیدروکسی ۲۵ است. برای انجام این آزمایش نیاز است که به مدت چهار تا هشت ساعت چیزی خورده نشود. برای این آزمایش هم یک نمونه برداری از خون انجام می‌گیرد. نتایج حاصل از این آزمایش هم به شرح زیر تفسیر می شود:

• کمبود: کمتر از ۳۰ نانومول در لیتر (۱۲ نانوگرم در میلی لیتر)
• کمبود بالقوه: بین ۳۰ نانومول در لیتر (۱۲ نانوگرم در میلی لیتر) و ۵۰ نانومول در لیتر (۲۰ نانوگرم در میلی لیتر)
• سطح طبیعی: بین ۵۰ نانومول در لیتر (۲۰ نانوگرم در میلی لیتر) و ۱۲۵ نانومول در لیتر (۵۰ نانوگرم در میلی لیتر)
• سطوح بالا: بالاتر از ۱۲۵ نانومول در لیتر (۵۰ نانوگرم در میلی لیتر)

درمان کمبود ویتامین D

درمان کمبود ویتامین دی شامل دریافت ویتامین دی بیشتر از طریق رژیم های غذایی و مکمل ها است. اگرچه در مورد ویتامین D مورد نیاز برای سلامتی مطلوب اتفاق نظر وجود ندارد و بسته به سن و وضعیت سلامتی هر کس متفاوت است.

درمان کمبود ویتامین D

اما می توان از راهکار های زیر برای رفع کمبود آن بهره جست:

• قرارگرفتن بیشتر در معرض نور خورشید: برای اغلب افراد، دو بار در هفته و صرف فقط ۵ تا ۳۰ دقیقه خارج از خانه، به اندازه کافی برای تأمین مقدار مورد نیاز  ویتامین دی کافی است البته خورشید باید بر روی پوست صورت، دست‌ها و پا‌ها و بدون کرم‌های ضد آفتاب بتابد.
• دریافت ویتامین D از مواد غذایی: منابعی مانند: روغن کبد ماهی کاد، ساردین، سالمون و خاویار، شیر، تخم مرغ های ارگانیک و قارچ ها سرشار از ویتامین D هسنند.
• مکمل ها و قرص های ویتامین D: البته با نظر و مشورت پزشک.