کم خونی، علت های کم خونی و علائم و درمان آن

• توسط : محبوبه خاوری
• در : ۱۳۹۹-۰۲-۲۱
• در : اخبار پزشکی

کم خونی Anemia که از آن به آن فقر آهن نیز یاد می شود؛ شرایطی است که در آن به اندازه کافی در خون گلبول قرمز وجود ندارد یا غلظت هموگلوبین در گلبول های قرمز بسیار کم است. هموگلوبین پروتئین حاوی آهن است که در گلبولهای قرمز خون وجود دارد و اکسیژن را از ریه ها به قسمتهای دیگر بدن منتقل می کند. هنگامی که تعداد گلبولهای قرمز خون کمتر از سطح هموگلوبین طبیعی یا پایین باشد، بدن به اندازه کافی خون غنی از اکسیژن برای عملکرد سالم دریافت نمی کند، همین امر باعث ایجاد علائم کم خونی می شود. همراه ما باشید تا با علت کم خونی ، علائم آن و درمان کم خونی آشنا شویم.

براساس گزارش های اعلام مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری های آمریکا (CDC)، کم خونی شایعترین اختلال خونی در سراسر جهان است و تنها در ایالات متحده آمریکا نزدیک به ۳ میلیون آمریکایی به آن دچار هستند.

علت کم خونی – درمان کم خونی

دکتر نانسی برلنر Nancy Berliner، رئیس خونشناسی بیمارستان بریگام و بیمارستان زنان در بوستون در این باره اظهار داشته است که کم خونی می تواند طیف های مختلفی داشته باشد. برخی از کم خونی ها خفیف و قابل درمان هستند اما برخی دیگر بسیار جدی اند و حتماً باید نسبت به درمان آن ها تلاش کرد. به طور عمده سه دلیل برای کم خونی وجود دارد. گاهی بدن فرد قادر نیست که گلبول های قرمز کافی ایجاد کند و این موجب از بین رفتن سریع تر گلبول های قرمز می شود و یا این که سبب می شود سلول های خونی نتوانند با سرعت مناسب آن ها را ایجاد نمایند و یا سبب از دست دادن خون می شود ( در زمان قاعدگی، پولیپ روده بزرگ و یا زخم معده).

انواع کم خونی و دلایل آن

به گفته موسسه Pacific Heart، Lung & Blood ، بیش از ۴۰۰ نوع مختلف کم خونی وجود دارد. در ادامه می خواهیم شما را با رایج ترین انواع آن آشنا نماییم.

بیشتر بخوانید : بیماری رینود: انواع، علائم و درمان آن

کم خونی فقر آهن

شایع ترین شکل کم خونی ناشی از کمبود آهن در بدن است. بدن ما برای تهیه هموگلوبین به آهن احتیاج دارد و بیشتر این آهن از منابع غذایی تامین می شود. کم خونی فقر آهن می تواند ناشی از رژیم غذایی ضعیف یا از دست دادن خون از طریق قاعدگی، جراحی یا خونریزی داخلی باشد.

بارداری همچنین نیاز بدن به آهن را افزایش می دهد زیرا خون بیشتری برای تأمین اکسیژن به جنین در حال رشد نیاز است که ممکن است به سرعت ذخایر آهن موجود در بدن را تخلیه کند و منجر به کسری آهن شود.

علت کم خونی – درمان کم خونی

علاوه بر این مشکلات جذب آهن از غذا به دلیل بیماری کرون یا سلیاک همچنین می تواند منجر به کم خونی شود.

کم خونی ناشی از کمبود ویتامین

علاوه بر آهن، بدن به دو ویتامین مختلف B – فولات و B12 – نیز احتیاج دارد تا سلول های قرمز خون کافی تولید کند. عدم مصرف مقدار کافی B12 یا فولات در رژیم غذایی یا عدم توانایی در جذب کافی این ویتامین ها می تواند منجر به کمبود تولید گلبول های قرمز شود.

علت کم خونی – درمان کم خونی

کم خونی سلول سیکل یا بیماری سلول هلالی (SDC)

این بیماری ارثی باعث می شود گلبول های قرمز به جای گرد به شکل هلالی یا داس مانند دربیایند. در چنین شرایطی گلبول های قرمز که به شکل غیر طبیعی درآمده اند می توانند به راحتی از هم جدا شوند و رگ های خونی کوچک را مسدود کنند که این موجب کمبود گلبول های قرمز و ایجاد درد در ناحیه ای که گلبول ها در آن تجمع کرده اند می شود. در این مشکل افراد به دلیل اینکه سلول های قرمز به شکل پایدار قابل تحمل نیستند و نمی توانند از طریق رگ های خونی برای انتقال اکسیژن استفاده کنند، دچار کم خونی می شوند. بیشتر افراد در مناطقی از جهان كه مالاریا در آن شایع است به این نوع کم خونی دچار می شوند. بیماری سلول هلالی ممکن است در برابر اشکال شدید مالاریا از افراد محافظت کند. آمار ها حاکی از آن است که این بیماری حدود ۱۰۰۰۰۰ نفر در آمریکا را با خود درگیر کرده است.

علت کم خونی – درمان کم خونی

تالاسمی

تالاسمی نوعی اختلال خونی ارثی است که باعث می شود سطح هموگلوبین از میزان نرمال خود پایین تر بیاید. طبق اعلام موسسه ملی قلب، ریه و خون آمریکا (NHLBI)، این نوع کم خونی ناشی از جهش ژنتیکی در یک یا چند ژن کنترل کننده تولید هموگلوبین رخ می دهد.

بیشتر بخوانید : آشنایی با سیستم گردش خون انسان

کم خونی آپلاستیک

کم خونی آپلاستیک یک بیماری نادر و خطرناک است وقتی مغز استخوان تولید سلول های خونی جدید از جمله گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت ها را متوقف کند، ایجاد می شود. این بیماری می تواند به شدت برای افراد خطرناک باشد.

کم خونی آپلاستیک ممکن است در اثر پرتودرمانی و شیمی درمانی ایجاد شود. در طی پرتودرمانی و شیمی درمانی ممکن است سلول های بنیادی مغز استخوان تولید کننده سلول های خونی آسیب ببینند. علاوه بر این برخی از داروها، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی مانند سموم دفع آفات، عفونت های ویروسی و اختلالات خود ایمنی نیز می توانند بر مغز استخوان و تولید کندی سلول خون تأثیر بگذارند.

علت کم خونی – درمان کم خونی

کم خونی همولیتیک

کم خونی همولیتیک سبب می شود گلبول های قرمز خون سریعتر از بین بروند تا مغز استخوان بتواند جایگزین آنها شود. به گزارش انجمن هماتولوژی آمریکا، کم خونی همولیتیک ممکن است در اثر عفونت، دریچه های نشتی قلب، اختلالات خود ایمنی یا ناهنجاری های ارثی در گلبول های قرمز ایجاد شود.

التهاب کم خونی

طبق اعلام انستیتوی ملی بیماری های دیابت و گوارش و کلیه ایالات متحده، گاهی به بیماری کم خونی التهاب کم خونی نیز می گویند. التهاب کم خونی معمولاً در افرادی که شرایط مزمن دارند باعث التهاب های درونی می شود. معمولاً افرادی که کم خونی آن ها توام با عفونت های مختلف، آرتریت روماتوئید، بیماری التهابی روده، بیماری مزمن کلیه، اچ آی وی / ایدز و برخی سرطان ها است دچار این التهاب ها می شوند.
در این گونه موارد سیستم ایمنی بدن به گونه ای واکنش نشان می دهد که نحوه عملکرد بدن را تغییر می دهد و در نتیجه کم خونی ایجاد می شود. التهاب موجود آهن را سرکوب می کند، بنابراین بدن ممکن است از مواد معدنی به طور طبیعی برای تولید گلبول های قرمز سالم استفاده نکرده و آن را ذخیره نکند. التهاب همچنین ممکن است سبب شود که کلیه ها از تولید هورمونی که تولید گلبول های قرمز خون را تقویت می کند باز بمانند.

علت کم خونی – درمان کم خونی

چه افرادی مبتلا به کم خونی می شوند؟

خطر کم خونی در افرادی که رژیم غذایی نامناسبی دارند؛ دچار اختلالات روده اند و از بیماری های مزمن و عفونت ها رنج می برند؛ بیشتر از سایر افراد است. زنانی که قاعدگی های شدیدی را تجربه می کنند یا باردار هستند نیز مستعد ابتلا به این اختلال هستند.

خطر کم خونی با افزایش سن افزایش می یابد و حدود ۱۰ تا ۱۲ درصد از افراد بالای ۶۵ سال دچار کم خونی هستند. اما این بیماری یک بخش طبیعی از پیری نیست بنابراین علت آن باید تشخیص داده شود و فرد دچار کم خونی درمان گردد. البته کم خونی در بزرگسالان مسن ممکن است از کم خونی ناشی از بیماری های مزمن مانند سرطان یا کم خونی فقر آهن ریشه گرفته باشد.

علت کم خونی – درمان کم خونی

افراد زیر بیشترین احتمال ابتلا به کم خونی را دارند:

• زنانی که دوره های طولانی و سنگین قاعدگی را تجربه می کنند.
• زنان حامله
• کودکان و نوجوانان خردسال ، به ویژه در دوره های رشد
• افراد بالای ۶۵ سال
• افرادی که رژیم های غذایی نامناسب دارند و رژیم غذایی آن ها فاقد آهن، فولات یا ویتامین B12 است و یا میزان کمی از این موارد ضروری را داراست.
• افرادی که خونریزی داخلی را از طریق زخم معده یا پولیپ روده بزرگ تجربه می کنند.
• افراد مبتلا به اختلالات خونی ارثی مانند کم خونی سلول هلالی یا تالاسمی.

علت کم خونی – درمان کم خونی

علائم و نشانه های کم خونی

انواع خفیف کم خونی ممکن است نشانه ای نداشته باشند اما در مواردی که شدت بیشتری دارند؛ کم خونی می تواند به صورت علائم و نشانه های زیر در فرد ظاهر شود:

• خستگی، احساس خستگی و ضعف
• پوست رنگ پریده
• تنگی نفس بخصوص هنگام ورزش
• دست و پاهای سرد
• ضعف یا سرگیجه
• احساس عطش و گرما
• نبض سریع و تنفس سریع
• گرفتگی ساق پا
• عوارض قلبی (ضربان قلب غیر طبیعی، ضربان شدید قلب، بزرگ شدن قلب)

علت کم خونی – درمان کم خونی

تشخیص کم خونی

برای تشخیص کم خونی معمولا از آزمایش های مخصوص آن استفاده می شود. در این نوع آزمایش ها  قسمت های مختلف و ویژگی های خون را اندازه گیری می کنند؛ این آزمایش ها تعداد و اندازه سلول های قرمز خون و همچنین میزان هموگلوبین را نشان می دهد. اگر تعداد گلبول های قرمز خون پایین تر از حد معمول باشد یا سطح هموگلوبین آن پایین باشد آن گاه وجود کم خونی در فرد ثابت می شود.

در صورت نیاز به آزمایش بیشتر برای تعیین نوع کم خونی، می توان نمونه خون را در زیر میکروسکوپ بررسی کرد تا ناهنجاری ها در اندازه و شکل گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت ها به صورت کلی بررسی شود.

بیشتر بخوانید : بیماری هموفیلی علائم و درمان آن

درمان کم خونی: چگونه می توان کم خونی را درمان کرد؟

درمان کم خونی به نوع خاص کم خونی بستگی دارد و کم خونی های ناشی از کمبودهای تغذیه ای به راحتی و با تغییر رژیم غذایی قابل درمان هستند. افراد مبتلا به کم خونی فقر آهن ممکن است برای پر کردن سطح خون این ماده معدنی نیاز به مصرف آهن اضافی برای چندین ماه یا بیشتر داشته باشند. ممکن است برخی از افراد؛ به ویژه زنان باردار در جذب آهن دچار مشکل شوند زیرا مصرف آهن ممکن است با عوارض جانبی مانند مشکلات معده و یا یبوست همراه باشد.

علت کم خونی – درمان کم خونی

برای کم خونی های ناشی از کمبود ویتامین می توان درمان را از طریق مصرف B12 یا فولات، یه عنوان مکمل، پیگیری کرد. علاوه بر این مکمل ها، مصرف مواد غذایی حاوی این موارد ضروری نیز می تواند سطح این مواد مغذی را در خون بهبود بخشد.

مشکلات جدی مانند کم خونی آپلاستیک که منجر به نارسایی مغز استخوان می شود ممکن است با داروها و انتقال خون درمان شوند. در خصوص درمان اختلا کم خونی ناشی از اشکال شدید تالاسمی نیز ممکن است نیاز به انتقال مکرر خون به فرد بیمار باشد.
درمان کم خونی ناشی از کم خونی هلالی نیز ممکن است شامل داروهای کاهش درد، انتقال خون یا پیوند مغز استخوان شود.