سزارین و عوارض پیدا و پنهان آن

• توسط : جواد کریمی
• در : ۱۳۹۹-۰۳-۲۲
• در : سلامت زنان

سزارین یک عمل جراحی بزرگ است که با شکافتن پوست روی شکم، عضلات زیر آن و جدار رحم همراه است. آمار ها در سطح جهانی حکایت از آن دارد شمار نوزادانی که بین سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۵ به روش سزارین به دنیا آمده اند تقریبا دو برابر شده است. بر اساس اعلام منابع پزشکی باید بین ۱۰ تا ۱۵ درصد از زایمان ها به روش سزارین باشد و مابقی نوزادان به صورت طبیعی به دنیا بیایند در حالی که اکنون ۲۱ درصد از تولدها به روش سزارین است. در بین کشورهای جهان، ایران بالاترین آمار سزارین را در جهان دارد، تقریبا در بیمارستان‌های دولتی آمار سزارین بین ۳۰ تا ۵۰ درصد و بیمارستان‌های خصوصی بالای ۹۰ درصد است. این در حالی است که پزشکان اعلام کرده اند۸۰ درصد زنان باردار به راحتی می‌توانند زایمان طبیعی داشته باشند.

برخی متخصصین علت افزایش گرایش زنان به انتخاب سزارین را فرار از درد زایمان می دانند. اما عمل سزارین خود با درد فراوان همراه است و عواقب منفی متعددی نیز به همراه خواهد داشت.

علل انجام سزارین به جای روش طبیعی

علت این امر می تواند هم به دلیل ضرورت پزشکی و هم به دلیل آن باشد که زن خود خواستار این گونه عمل جراحی باشد. اغلب برخی از زنان برای زایمان اولین بچه‌شان خواستار انجام سزارین به صورت انتخابی هستند. معمولا این تقاضا به این دلایل انجام می‌شود:

• ترس از درد زایمان و وضع حمل.
• ترس از آسیب رسیدن به کف لگن.
• ترس از اختلالات جنسی پس از زایمان طبیعی

اگر مادر اولین حاملگی‌اش را میگذراند درد زایمان و وضع حمل برای او ناشناخته است و این ناآگاهی ممکن است ترس‌آفرین باشد، به خصوص که زن داستان‌های ترسناکی در مورد زایمان طبیعی یا عوارض ناشی از آن شنیده باشد.

بیشتر بخوانید : رایج ترین سوالات در رابطه با آزمایش بارداری و پاسخ آن ها

علل انجام سزارین به جای روش طبیعی

اما سزارین در موارد نیز بنا به توصیه پزشکان نیز می تواند انچام شود:

• مادر بیماری خاصی داشته باشد: اگر مادر یک بیماری خاص داشته باشد، مثل: بیماری قلبی، فشارخون بالا و یا عفونتی که ممکن است در حین زایمان به نوزاد منتقل شود مانند عفونت ایدز، در این صورت باید سزارین انجام شود.
• در مواردی که زایمان پیشرفت نمی‌کند: عدم پیشرفت زایمان شایعترین دلیل برای انجام سزارین است. علت عدم پیشرفت زایمان ممکن است بازشدن ناکافی دهانه رحم یا بزرگ بودن سر نوزاد مربوط باشد.
• جثه کودک بزرگ است: گاهی اوقات کودک بیش از حد بزرگ است که نمی تواند از مجرای مادر عبور کند. این وضعیت که معمولا به تاخیر زایمان نیز منجر می شود، از دلایل انتخاب سزارین است
• نوزاد مشکل خاصی داشته باشد: برخی مواقع، برای کودکان دارای شرایط خاص از قبیل هیدروسفالی (مایع اضافی در مغز)، سزارین باید انجام شود.
• زمانی که سزارین باید تکرار شود: بهتر است خانمی که قبلا سزارین کرده، در دفعات بعدی نیز سزارین کند. البته زایمان طبیعی بعد از سزارین نیز ممکن است اما اغلب توصیه نمی شود.
• مادرانی که چندقلو دارند: مواقعی که مادر دوقلو و یا سه قلو و یا چند قلو دارد، یک یا چند نوزاد در موقعیت های غیرطبیعی قرار می گیرند. لذا سزارین لازم می شود.
• لگن مادر بیش از حد کوچک است: در این حالت مادر لگن بیش از حد کوچکی دارد که زایمان طبیعی را غیر ممکن می کند. اگر سر و تنه نوزاد نیز بشدت بزرگ باشد، انجام زایمان طبیعی نیز غیر ممکن می شود. در این موارد انجام سزارین ضروری است.

عوارض عمل سزارین

افزایش میزان مرگ‌ومیر مادر

در موارد زایمان سزارین در مقایسه با زایمان طبیعی، مرگ و میر مادر افزایش چشمگیری پیدا می‌کند؛ در زایمان سزارین اورژانس در مقایسه با زایمان طبیعی با افزایشی حدود ۹ برابر در خطر مرگ همراه است و در موارد زایمان سزارین انتخابی نیز خطر مرگ را حدود سه برابر افزایش می‌دهد؛ علل اصلی مرگ و میر در این زمینه عفونت نفاسی، خونریزی و ایجاد لخته خون در عروق (ترومبوآمبولیسم) هستند؛ مرگ و میر مرتبط با زایمان سزارین در زنان چاق به طور چشمگیری افزایش پیدا می‌کند.

تسری عادت سزارین به نسل های بعدی

به گفته یک گروه کوچک از محققان اتریشی و ایالات متحده آمریکا، تعدد سزارین در زنان، در طولانی مدت می تواند تکامل فرزندان ما را تحت تاثیر قرار دهد. دانشمندان به موازات افزایش آمار سزارین متوجه تغییر در فرزندان انسان شده اند: تولد نوزادان با سرهای بزرگتر. به عبارت دیگر، تعداد زیاد سزارین به این معنی است که تعداد نوزادانی که با سر بزرگ متولد می شوند، بیشتر می شود و این عامل شیوع صفاتی است که طبیعی نیست و این موضوع احتمالاً به این پیام منتهی می شود که نسل های آینده همچنان نوزادانی با سرهایی دارند که برای عبور از کانال تولد بسیار بزرگ هستند. ماحصل این مورد در آینده می تواند یکی از این دو چیز باشد : ۱) نسل های آینده ممکن است تولد واژینال نوزاد را غیرممکن بدانند و تنها قادر به موفقیت در زایمان سزارین باشند. یا ۲) تعداد بیشتری از موارد سقطهای مکرر در اواخر بارداری، تولد نوزادان مرده و مرگ جنین در هنگام زایمان به علت سرهای بیش از حد بزرگ را داشته باشند.

آسیب مثانه

بیشتر بخوانید : زایمان زودرس چیست و چه علائمی دارد؟

در موارد زایمان سزارین میزان بروز پارگی مثانه ۱/۴ مورد در هر ۱۰۰۰ عمل مورد است. در حین عمل سزارین ممکن است دستگاه ادرار دچار آسیب شده و در نتیجه احتمال عفونت ادرار پس از سزارین وجود دارد.

افزایش احتمال ابتلا به چاقی در نوزاد سزارینی

در حال حاضر مطالعات بسیاری انجام شده است که نشان می دهد اطفالی که به وسیله سزارین متولد شده اند با خطر چاقی در هر برهه از زندگی خود بیشتر مواجه هستند. این نوزادان ۱۵% بیشتر از نوزادانی که طبیعی متولد شده اند، برای مبارزه با اضافه وزن در بزرگسالی دردسر دارند. اطلاعات ارائه شده نتیجه تحقیقاتی است که اثرات سزارین در نوزادان را برای ۱۶ سال مورد مطالعه قرار داده است. گرچه متولد شدن از یک مادر چاق در سزارین از عواملی است که کودک نیز چاق به دنیا بیاید، اما این تنها عامل تعیین کننده نیست. مطالعات جدید نشان می دهد که نوزادانی که به طور واژینال متولد نمی شوند، در معرض برخی از میکروبیوم ها در کانال تولد قرار نداشته اند که این می تواند مشکلاتی را در متابولیسم و سلامت روده آنها ایجاد کرده و به طور بالقوه اختلالات وزنی بیشتری در نوزادان سزارینی ایجاد کند.

عوارض عمل سزارین

افزایش میزان خونریزی

به طور معمول میزان خونریزی در زایمان سزارین دو برابر زایمان طبیعی است. به همین علت در اثر از دست رفتن خون زیاد از بدن مادر هنگام زایمان سزارین، ممکن است لازم شود تا به مادر خون تزریق شود و این عمل هرچند با احتمال خیلی کم اما ممکن است خطراتی برای مادر به همراه داشته باشد.

عفونت رحم

روش زایمان، مهمترین عامل خطر برای پیدایش عفونت است؛ عفونت رحم بعد از زایمان سزارین نسبتا شایع است و در مقایسه با زایمان سزارین، عفونت بدنبال زایمان طبیعی نسبتا ناشایع است.

افزایش خطر ابتلا به آسم در نوزاد

مطالعات نشان می دهد نوزادان سزارینی بیش از طبیعی ها احتمال دارد که آسم داشته باشند. مهم نیست که جراحی برنامه ریزی شده بوده یا ضرورتاً پیش آمده باشد، نوزادان آسیب دیده اغلب احتمال آسم شدید دارند که ممکن است مستلزم بستری شدن، استفاده از یک داروی استنشاق در سن ۵ سالگی و گاهی اوقات مرگ و میر باشد.

عوارض عمل سزارین

بروز یبوست

بیشتر بخوانید : تغییرات سه ماهه سوم بارداری

 یکی از عوارض جانبی داروهای بیهوشی یبوست است. اگرچه این عارضه شامل حال همه افراد نمی شود اما باید احتمال بروز آن را نیز در نظر داشت و در صورت بروز با پزشک متخصص مشورت کرد. در این موارد از مصرف خود سرانه دارو پرهیز کنید.

پارگی رحم در حاملگی های بعدی

این احتمال وجود دارد که در حاملگی های بعدی محل بخیه ها باز شود و رحم دچار پارگی گردد. بروز این عارضه به عوامل متعددی بستگی دارد از جمله فاصله بین دو بارداری، شرایط سنی و شرایط جسمانی مادر.

چسبیدن جفت به محل بخیه

 در مادرانی که زایمان سزارین داشته اند این احتمال وجود دارد که در بارداری بعدی جفت به محل بخیه سزارین قبلی بچسبد. در این موارد این احتمال وجود دارد که ناچار به برداشتن رحم شوند. برای اینکه بدانید شما تا چه میزان در معرض این خطر هستید باید با پزشک متخصص زنان و زایمان مشورت نمایید.

کودک بیشتر خطر ابتلا به دیابت نوع ۱ دارد

دیابت نوع ۱ که همچنین به عنوان دیابت نوجوانان شناخته می شود، اغلب در اوایل زندگی ایجاد می شود. بسیاری از عوامل خطر برای این بیماری وجود دارد، اما دلیل و علت واقعی آن شناخته نشده است. مطالعات اخیر نشان داده اند که سزارین، احتمال ابتلا به دیابت نوع ۱ را بالا می برد. این اطلاعات در وهله اول می تواند نشانه ای از چگونگی گسترش بیماری باشد. هنگامی که همه عوامل دیگر خطر نیز در نظر گرفته شد، نوزادان سزارینی به میزان ۲۰% بیشتر از نوزادان واژینال مبتلا به دیابت نوع ۱ بودند.

عوارض عمل سزارین

درد بعد از عمل

یکی از شکایات مادران بعد از عمل درد شدید است که باعث اختلال در عملکرد روزانه، مصرف مسکن و حتی ایجاد مشکل در شیر دادن به نوزاد می‌شود که مصرف مسکن جهت تسکین درد نیز عوارضی در پی خواهد داشت.

احنمال بروز شکستگی و فلج شدن برای کودک

 احتمال بروز صدمات جنینی از جمله شکستگی استخوانها و فلج شدن در زایمان طبیعی به مراتب کمتر از زایمان به روش سزارین است.

کم‌خونی نوزاد

طبق مطالعات انجام شده نوزادان سزارینی بیشتر از نوزادان حاصل از زایمان طبیعی  در معرض کم خونی بدو تولد و کم خونی فقر آهن در آینده هستند؛ این درحالی است که یکی از مهمترین مشکلات شایع در دنیا و بخصوص ایران کم خونی  می باشد که موجب اختلال در رشد و تکامل و هماهنگی تغذیه ای و اختلال در سیستم ایمنی می شود.

افسردگی

بروز حس افسردگی در مادرانی که زایمان غیر طبیعی را تجربه می کنند یکی از اختلالات رایج پس از سزارین است. در صورت مواجه شدن با این حالت حتما باید مادر تحت نظر مشاور قرار بگیرد و در غیر این صورت ممکن است برطرف نشده و تا مدتها ادامه داشته باشد.

عوارض عمل سزارین

تاخیر در عملکرد مغز

اکثر زنان هیچ تصوری از این ندارند که سزارین می تواند بر عملکرد مغز نوزادان تاثیر بگذارد. پزشکان در این مورد متوجه شده اند که چنین نوزادانی توجه میدانی کمتری را از خود نشان می دهند. توجه میدانی به این بستگی دارد که چگونه کودک بتواند بر روی یک نقطه خاص تمرکز کند. به این منظور حرکات چشم نوزادان تحت نظارت قرار گرفت تا بدانند که به کجا و به چه مدت توجهشان را جلب می کند. مطالعات نشان داد که در مقایسه با نوزادان طبیعی، نوزادان سزارینی توانایی کمتری برای تمرکز داشتند.

احساس خستگی و خواب آلودگی

مادرانی که به روش غیر طبیعی زایمان می کنند بیشتر از سایر مادران دچار حس خواب آلودگی و سنگینی می شوند. این حس معمولا به دلیل اثر داروهای بیهوشی است که تا مدتی پس از زایمان در بدن مادر باقی می ماند.

وابستگی احساسی کمتر نوزاد به مادر

بسیار معمول است که مادر و نوزاد پس از زایمان سزارین به سرعت از هم جدا می شوند یا در برخی موارد حتی قادر به تماس با یکدیگر برای چند ساعت پس از تولد نیستند. مراقبت از نوزاد اغلب توسط یکی دیگر از اعضای خانواده انجام می شود و مادر تحت مراقبت بعد از عمل جراحی قرار دارد. تغذیه با شیر مادر اغلب ممکن نبوده و یا راحت نیست و بهبودی مادر زمان خواهد برد. اینچنین است که اغلب مادامی که مادر برای تغذیه اولیه در دسترس نیست، به این نوزادان شیر خشک داده می شود. متأسفانه این اختلالات می تواند پیامدهای پایداری در پیوند مادر و کودک داشته باشد. هورمون های مهم توسط مادر و نوزاد در هنگام تولد و بعد از یک ساعت از آن منتشر می شوند. هنگامی که تماس به تأخیر بیفتد، این هورمون هایی که موجب وابستگی و دلبستگی می شوند، زمان خود را برای توسعه پیوند طبیعی بین مادر و نوزاد از دست می دهند. به همین دلیل، بسیاری از مادران پس از سزارین، یک تلاش مضاعف را برای ارتباط با نوزادان خود گزارش می دهند.